Són - 01.01.2004, Qupperneq 42

GUNNAR SKARPHÉÐINSSON42
svar: „Af fjórum áttum heims, það er austur og vestur, norður og suður. En
að griksku máli kallast anatole, disis, artos, mesembria, það er sem griplur
að griksku máli kallast anatole, disis, artos, mesembria, það er sem griplur
hendi til nafns Adams.“4 Þetta stílbragð nefndu menn akrostikon á grísku. Það
fólst í því að láta upphafsstaf hverrar ljóðlínu mynda að lokum orð þegar
lesið var lóðrétt eftir erindinu. Slíkar vísur hafa verið kallaðar nafnavísur eða
nafnastafavísur á íslensku. Oft var nafn höfundar falið í vísunni með þessum
hætti. Ekki virðist þó skáld vort hafa þetta bragð í huga. Hermann Pálsson5
kaus að kalla „Málsháttakvæðið“ Griplur þar sem nafnið væri með þeim hætti
sótt í kvæðið sjálft og sýndi jafnframt vel hið fjölbreytilega efni þess.
Skáldið yrkir í þessu erindi um
sína eigin persónu og ætt sína og
við finnum glöggt að spaug er
skáldinu tamt. Þó ber á það að
líta að við vitum ekki hvert
skáldið var né þekkjum ætt þess.
Möbius6 bendir á að sumar ættir
hafi verið þekktar fyrir skáld-
skap. Svo sé til dæmis um Mýra-
mannakyn. Í 1. kap. Gunnlaugs
sögu ormstungu segir um Mýra-
menn: „Sumir voru og skáldmenn miklir í þeirri ætt, Björn Hítdælakappi,
Einar prestur Skúlason, Snorri Sturluson og margir aðrir.“ Við þekkjum
sögur Sturlungu af kaldhæðni Hvamms-Sturlu og eljaraglettum Sighvats
Sturlusonar. Blær og efnismeðferð „Málsháttakvæðisins“ hefði sómt þeim
frændum vel. 1 ekki hefi eg með flimtun farið: ‘ekki hef ég (fyrr) ort háðkvæði’.
flimtun: ‘háð, spott, dylgjur’. 2 fullvel ætta eg til þess varið: ‘mér væri það
eðlilegt ættar minnar vegna’. eiga varið til e-s: ‘kippa í kynið með e-ð, vera e-
ð meðfætt eða arfborið’. varið er lh.þt. af so. verja og kemur t.d. fram í e-u
er svo varið. Fóstra Melkoru segir þegar hún sér Ólaf pá, son Melkorku, í
fyrsta sinn að hann sé skörulegur „enda á hann til þess varið“ (Laxdæla, 21.
kap.). 3 yrkja kann eg vánu verr: ‘ég get ort verr en menn vænta’. 5 stolið væri
mér ekki úr ætt: ‘ég mundi sverjast í ætt mína’. 6 jafnan þótt eg kvæði slétt: ‘þótt
ég yfirleitt kvæði með léttum og leikandi hætti’. Jón Þorkelsson7 leit svo á
2
Ekki hefi eg með flimtun farið,
fullvel ætta eg til þess varið,
yrkja kann eg vánu verr,
vita þykist það maðurinn hverr;
stolið væri mér ekki úr ætt,
jafnan þótt eg kvæði slétt;
róa verður fyrst á hið næsta nes,
nokkuð ætta eg kyn til þess.
4 Elucidarius (1989:43).
5 Hermann Pálsson (1984:260).
6 Möbius (1873:25).
7 Jón Þorkelsson (1873:síða án blaðsíðutals og 141).