Són - 01.01.2004, Page 44

GUNNAR SKARPHÉÐINSSON44
fór með mig’. svinneygur: kemur ekki fyrir annars staðar. Finnur Jónsson12
þýðir: ‘með kloge öjne’ en svinnur merkir ‘vitur’ eða ‘kænn’.
1 ró skyldu menn reiði gefa: ‘menn
skyldu gefa reiði sinni (þgf.) ró
(þf.)’. Málshátturinn kemur til
dæmis fyrir í 78. vísu í „Atla-
málum“ og 115. kap. í Njálu.
2 raunlítið kemst oft á þrefa: ‘oft
vekur það mikið (og illt) umtal
sem lítið er’. komast á þrefa: ‘ber-
ast í tal manna, komast í há-
mæli’, sbr. þrefa um e-ð og no.
þref (hvk.) 3 gagar er skaptur því
að geyja skal: ‘hundur er skapaður til þess að gelta’. gagar er hundur. Orðið er
fágætt og uppruni þess umdeildur en það kemur þó fyrir í bernskuvísu Egils
Skalla-Grímssonar (5. vísu) brimrótar gagar. Til er máltækið til þess er gagi
(hundur) að gelta.13 5 verið hafði mér verra í hug: ‘ég hafði verri ráðagerð í huga’.
Þetta vísuorð virðist vísa til næsta vísuorðs á undan þar sem skáldið segist
ætla að gera sér létt um tal. 6 var það nær sem kveisuflug: ‘það var líkt og skyndi-
legt magakrampakast’. kveisuflug (hvk.): kveisa: ‘graftarkýli; magaveiki’. flug er
víxlmynd við flog. 7 jafnan fagnar kvikur maður kú. Málshátturinn kemur einn-
ig fyrir í 70. vísu „Hávamála“: ‘hinn lifandi maður getur ætíð glaðst yfir kú’.
Finnur Magnússon14 bendir á gamalt danskt máltæki: qveger mand faaer vel ko,
men död faaer aldrig liv. Finnur lætur þess jafnframt getið að norrænir menn til
forna hafi haft miklar mætur á kúm, ekki ósvipað því sem enn þekkist á
Indlandi. 8 kennir hins að eg gleðjumst nú: ‘þess verður nú vart að ég hef tekið
gleði mína’.
4
12 Finnur Jónsson (1931:553).
13 Hallgrímur Scheving (1843:49).
14 Edda Sæmundar hins fróða (1828, III:99).
Ró skyldu menn reiði gefa.
Raunlítið kemst oft á þrefa.
Gagar er skaptur því að geyja skal.
Gera ætla eg mér létt of tal.
Verið hafði mér verra í hug,
var það nær sem kveisuflug.
Jafnan fagnar kvikur maður kú,
kennir hins að eg gleðjumst nú.