Són - 01.01.2004, Blaðsíða 61

MÁLSHÁTTAKVÆÐI 61
málshátturinn ríkari verður (hlýt-
ur) að ráða. 3 upp að eins er ungum
vegar: ‘leið hins unga manns
liggur eingöngu upp á við’. vegar
er ef.et. og er aukafallsliður, sbr.
t.d. fara villur vegar. 4 engi maður
er roskinn þegar: ‘enginn maður er fullþroska þegar í stað’. roskinn er hér í
merkingunni ‘fullvaxinn, fullþroska’. 5 falls er von að fornu tré: kemur víðar
fyrir, til dæmis í Kjalnesinga sögu, 6. kap. Málshátturinn er hér sennilega í
upprunalegri mynd. 6 fleira þykir gott en sé: ‘fleira virðist gott en það sem svo
er í raun og veru’. Lík hugsun og í hinu alkunna ekki er allt gull sem glóir.
7 auðsénna er annars vamm: ‘auðveldara er að sjá annarra manna galla’ (en
manns eigin). vamm: ‘galli, ljóður’. Til eru allmörg áþekk máltæki, til dæmis
sjá þú mín lýti en aldrei þín. 8 engi kemst yfir skapadægur fram: ‘enginn lifir fram
yfir dánardægur sitt’ (sem ákveðið hefur verið af örlögunum). Málshátturinn
kemur fyrir í 24. kap. Vatnsdælu og víðar: „Hún [þ.e. Ljót] kvað engan
komast yfir skapadægur sitt, kvað Ingimund hafa lengi aldurs notið.“
1 engi knettir um annars mein:
‘enginn barmar sér yfir mein-
semdum annars (manns)’. Sögn-
ina að knetta merkti ‘að kvarta,
barma sér’. 2 aldri læt eg að munni
sein: ‘aldrei læt ég munn (minn)
fara sér hægt’. sein er hér no.,
myndað af lo. seinn og merkir
‘frestun’. Svo skýrir Finnur
Jónsson78 og tekur þannig sam-
an: aldrei læt eg sein að munni.
3 heimi heyri eg sagt að snúi: Guðbrandur Vigfússon79 þýðir þessa braglínu svo:
‘the world, they say, is always turning’. Aðrir skýra með svipuðum hætti.
Sögnin að snúa er hér ópersónuleg. 5 erfitt verður þeim er illa kann: ‘erfitt verður
(lífið) þeim sem lítið kann (fyrir sér eða til verka)’. 6 engan þarf að hjúfra mann:
‘man behøver ikke at begræde nogen’, þannig þýðir Finnur Jónsson80 þessa
braglínu. Sögnin að hjúfra kemur fyrir í eddukvæðum (Guðrúnarkviðu inni
24
78 Finnur Jónsson (1931:487).
79 Corpus poeticum boreale II (1883:367, 368, neðanmáls).
80 Den norsk-islandske skjaldedigtning B II (1915:144).
Falls er von að fornu tré.
Fleira þykir gott en sé.
Auðsénna er annars vamm.
Engi kemst yfir skapadægur fram.
Engi knettir um annars mein.
Aldri læt eg að munni sein.
Heimi heyri eg sagt að snúi,
sumir einir hygg eg að mér trúi.
Erfitt verður þeim er illa kann.
Engan þarf að hjúfra mann.
Þannig hefir mér lagst í lund —
langviðrum skal eyða grund.