Són - 01.01.2004, Page 75

Þórður Helgason
Áfangar II
I Inngangur
Í grein minni í síðasta hefti Sónar fjallaði ég um þá þróun sem varð í
meðferð skáldanna á 19. og 20. öld á fornnorrænu háttunum. Í þess-
ari grein mun ég hins vegar taka til athugunar þróun sem varð í
öðrum þáttum ljóðlistarinnar. Svo sem fram kom í fyrri grein minni
voru mörg skáld umrædds tímabils á höttunum eftir nýjungum; hið
gamla varð í þeirra augum eintóna og veitti ekki svigrúm til þeirrar
tjáningar sem þeim þótti hæfa nýjum tímum. Þrautaráðið var þá að
gera hið gamla nýtt með ýmsum aðferðum og auk þess brydda upp
á nýjum leiðum, samt að mestu innan hefðbundins forms. Skáldin
bjuggu nú til nýja hætti neð nýju rími, nýrri hrynjandi, nýrri brag-
liðaskipan og fleiru. Í þessum hluta „Áfanga“ verður sérstaklega vikið
að einum þætti ríms.
Ekki þarf að fara mörgum orðum um þá ræktarsemi sem Íslending-
ar hafa um langan aldur sýnt rími. Með gildum rökum má fullyrða
að rím hafi orðið sú íþróttagrein sem þjóðin stundaði um aldaskeið af
mestum þrótti og raunar eina listgreinin sem eitthvað kvað að. Rímið
varð þannig meira en rím; það varð þjóðareign og sameiningartákn
og við vitum hvað það kostaði að kasta því á glæ ásamt öðrum þátt-
um hefðbundins forms. Orðið bylting hefur verið notað um það og
ekki að ófyrirsynju. Sú bylting átti sér langan aðdraganda, rétt eins og
allar aðrar byltingar fyrr og síðar — en áður en byltingin skall á höfðu
menn reynt ýmislegt til að gera tilveruna bærilegri.
II Rímið a/A b/B c/C a/A b/B c/C
2.1 Upphaf
Nú andar suðrið sæla vindum þýðum,
á sjónum allar bárur smáar rísa
og flykkjast heim að fögru landi Ísa,
að fósturjarðar minnar strönd og hlíðum.