Són - 01.01.2004, Side 94

KRISTJÁN ÁRNASON94
heldur Grímur erlendum staðarnöfnum annars staðar og nefnir t.d.
Etnu (Ætnu) réttu nafni í ljóðum Pindars en ekki Heklu eins og
Stefán Ólafsson gerir í einni þýðingu sinni. Annað, sem finna má
talsvert mörg dæmi um í þýðingum Gríms, er það að stytta ýmist
kvæðin eða lengja þau með því að fella úr eða prjóna aftan við, líkt
og honum finnist frumkvæðið annaðhvort ekki nógu meitlað eða að
eitthvað sé þar vansagt. Þetta má svo sem telja kenjar Gríms en jafn-
framt vott þess að hann er með þýðingum sínum ekki síður að koma
einhverju frá sjálfum sér á framfæri en að þjóna öðrum, og lái honum
það hver sem vill. En það segir sig sjálft að Grímur velur ekki til
þýðingar kvæði af handahófi heldur einmitt þau sem eru honum
hugstæð og segja það sem honum liggur á hjarta sjálfum, en hér þarf
þó ekki að vera um beinan boðskap að ræða heldur einhver gildi sem
hann vill halda á loft eða einhvern anda sem hann vill seiða fram.
En hver eru þessi gildi? Í þessu hlýtur Grímur, eins og aðrir, að
vera barn síns tíma og eins og Sigurður Nordal bendir á í formála
sínum að ljóðum Gríms þá er Grímur líkt og milli vita: Hann vex upp
í anda rómantískra viðhorfa, þar sem hann er fæddur 1820, og lifir á
námsárum sínum á fimmta áratugnum það skeið er Nordal lýsir sem
svo að þá hafi „andlegt líf í Norðurálfu verið fult af vonbrigðum, í
bókmentum, heimspeki og stjórnmálum. Rómantíska stefnan var
orðin gjaldþrota á öllum þessum sviðum og menn höfðu ekki náð
tökum á nýjum veruleika í hennar stað“3 en leitað fótfestu í meira
„raunsæi og vísindahyggju og efnishyggju“. Þetta má til sanns vegar
færa, svo langt sem það nær, þó að meint gjaldþrot rómantíkurinnar
minni að því leyti á gjaldþrot í íslensku viðskiptalífi að þolendur
þeirra hafa oft verið æði fljótir að rísa upp úr þeim, líkt og fuglinn
Fönix úr öskunni, jafnvel tvíefldir, því hin gjaldþrota rómantík hefur
í tímans rás látið á sér kræla og gengið í endurnýjun lífdaga hvað eftir
annað og í sínýrri mynd, hvort sem það er undir heitinu síðrómantík,
nýrómantík eða einhverju öðru. En með orðinu „gjaldþrot“ kann þó
ekki síst að vera skírskotað til þess sem menn tuggðu þá hver eftir
öðrum um „hrun kerfisins“ og áttu þar við hið mikla hughyggjukerfi
Hegels sem öll spjót stóðu á um þær mundir, jafnt frá trúarlegri til-
vistarhyggju, sem vildi splundra því, sem og vísindalegri efnishyggju
sem vildi snúa því á hvolf. Nordal minnist einnig á kerfið mikla, „þar
sem allar leiðir lágu að einni og sömu hugsjón“ í stað þess að leysa
„alla tilveruna upp í eindir“ eins og vísindahyggjan og telur það and-
3 Grímur Thomsen (1934 II:XIV).