Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Side 11

11
Kostnaður við þekkingarmiðlun
og áherslur í skólastarfi
Þórólfur Matthíasson
Háskóla Íslands
Uppfræðsla og þekkingarmiðlun eru almannagæði sé þeim ekki miðlað til fleiri en svo að
kraðakskostnaður geri vart við sig. Útgjöld rekstraraðila á hvern nemanda vegna rekstrar
skóla lækka eftir því sem fleiri nemendur eru viðstaddir hverja kennsluathöfn en sé farið
yfir ákveðin mörk í þeim efnum getur kraðakskostnaður orðið ávinningi nemenda yfir-
sterkari. Skólastofnanir leitast við að lágmarka rekstrarkostnað en þurfa þó að koma í
veg fyrir að kraðakskostnaður verði svo mikill að orðstír þeirra bíði hnekki. Í greininni er
rakið hvernig skólastofnanir á mismunandi skólastigum geta leyst þennan vanda.
Hagnýtt gildi: Hærra nemenda/kennarahlutfalli fylgir aukinn kraðakskostnaður
sem kemur fram í því að ávinningur einstakra nemenda af þekkingarmiðluninni
minnkar. Með því að gera sér grein fyrir umfangi og eðli kraðakskostnaðar geta
skólastjórnendur og yfirstjórn menntamála í landinu tekið upplýstari og betri ákvarð-
anir er lúta að ráðstöfun framleiðsluþátta í skólastarfinu.
Hið opinbera hefur hvarvetna umtals-
verð afskipti af skólum og skólastarfi. Víða
tekur hið opinbera sér rétt til að ákveða
verð á þjónustu skólastofnana, umfang
þjónustuframboðs, innihald þjónustu-
framboðs og hvaða aðföng megi nota
(t.d. með því að setja því skorður hverjir
megi kenna). Fáar atvinnugreinar búa við
svona mikil opinber afskipti af sínum innri
málum. Stjórnvöld og almenningur treysta
því greinilega ekki að nægjanlegt fram-
boð yrði af ódýru og góðu skólastarfi væri
markaðurinn látinn afskiptalaus, telja að
leiðsögn hinnar ósýnilegu handar Adams
Smith sé ófullnægjandi. Tilgáta Adams
Smith um ósýnilegu höndina (Smith, 1776)
gengur út frá því að fyrirtæki og einstak-
lingar sækist eftir því, með viðskiptum sín
á milli, að efla eigin hag. Jafnframt sé eins
og ósýnileg hönd leiði markaðsaðila að
þeirri niðurstöðu sem er þjóðhagslega hag-
felldust. Smith sagði að ekki væri mögu-
leiki á að bæta niðurstöðuna, t.d. með því
að ríkisvaldið gripi inn í ákvarðanir einka-
aðilanna. Tilgátan var ekki sönnuð með
formlegum hætti fyrr en um miðja 20. öld
(sjá Debrau, 1959 og Basu, 2010). Nánar til-
tekið er niðurstaðan sú að tilgátan um hag-
Ritrýnd grein
Tímarit um menntarannsóknir /
Journal of Educational Research (Iceland) 8, 2011, 11.-18.