Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Blaðsíða 81

81
Kyngervi raunvísinda: Námsval og aðstæður kvenna í hefðbundnum karlagreinum við Háskóla Íslands
Á síðustu árum hafa konur í vaxandi mæli
sótt í háskólanám og hefur hlutfall kvenna
hækkað úr 48% nemenda árið 1975 í 64,3%
árið 2008 (Félags- og tryggingamálaráðu-
neytið, 2009; Hagstofa Íslands, 2009).
Náms- og starfsval er langt ferli og sést
tilhneiging til kynbundins námsvals strax
á framhaldsskólastiginu. Þegar komið
er í háskóla sækja konur frekar í hug- og
félagsvísindi, sem og uppeldisgreinar, á
meðan karlar eru enn í meirihluta í raun-
greinum, verk- og tæknifræði (Hagstofa Ís-
lands, 2009; Þorgerður Einarsdóttir, 2000).
Ljóst er að fjölgun kvenna innan ákveðinna
greina á Verkfræði- og náttúruvísindasviði
(stærðfræði, eðlisfræði, tölvunarfræði
og rafmagns- og tölvuverkfræði) hefur
ekki haldist í hendur við fjölgun kvenna
almennt í námi. Megintilgangur þessarar
rannsóknar er að varpa ljósi á það hvaða
hindrandi og hvetjandi þættir hafa orkað
á val kvenna í samanburði við karla sem
stunda nám í þeim námsgreinum þar sem
karlar eru í meirihluta og hvernig kynin
upplifa þá menningu sem ríkir í grein-
unum.
Kynbundin félagsmótun
og kynjakerfi samfélagsins
Til að öðlast skilning á kynbundnu náms-
vali er m.a. gagnlegt að beita hugtökum
kynjafræðinnar (e. gender studies) og að-
greiningu hennar á kyni (e. sex) og kyn-
gervi (e. gender). Kyngervi er notað um þá
menningarbundnu merkingu sem samfé-
lagið leggur í hið líffræðilega kyn, það er
væntingar um kvenleika og karlmennsku.
Í hverju samfélagi ríkja ákveðnar hug-
myndir um merkingu þess að vera kona
eða karl, um verksvið og skyldur kynjanna
og hvernig konur og karlar eigi að líta út
og hegða sér (Coltrane, 1998; Gunter, 1995;
Þorgerður Þorvaldsdóttir, 2000). Félags-
mótun (e. socialisation) leikur þar lykil-
hlutverk því hún er ævilangt ferli þar sem
einstaklingar læra menningu samfélags-
ins, þróa sitt persónulega sjálf og verða
virkir meðlimir í samfélaginu. Kynhlut-
verk lærist í gegnum félagsmótun, félags-
mótunarferlið hvetur því til hefðbundinna
birtingarmynda kynhlutverka (Lindsey,
1994).
Þær væntingar sem við höfum til
kynjanna ráða miklu um það hver við
verðum, hvað aðrir hugsa um okkur og
þau tækifæri og valkosti sem okkur bjóð-
ast á lífsleiðinni. Þrýstingurinn á að við
tileinkum okkur viðeigandi hegðun eftir
kyngervi sýnir okkur hvað félagsmótunar-
ferlið stjórnar okkur á margan hátt. Í fyrsta
lagi gefur það okkur skilgreiningu á okkur
sjálfum. Í öðru lagi skilgreinir það ytri
veröld og okkar stað innan hennar. Í þriðja
lagi leggur það okkur til skilgreiningu
á öðrum tengslum/sambandi okkar við
aðra og í fjórða lagi hvetur félagsmótunar-
ferlið eða letur okkur til að þróa ákveðna
hæfileika (Andersen, 1997).
Frá sjónarhorni félagsfræðinnar er
kyngervi einnig á kerfisbundinn máta
ofið inn í félagslegar stofnanir eins og
fjölskylduna, skóla, trúarstofnanir, hag-
kerfið og ríkið (Andersen, 1997; Gamble,
2001). Silvia Walby (1990) fjallar um tengsl
kynjanna sem kynjakerfi (e. patriarchy).
Kynjakerfið er félagslegt valdakerfi sem
einkennist af kerfisbundinni yfirskipun
karla og undirskipun kvenna og tekur