Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Blaðsíða 151

151
Hvers konar reynsla er menntandi?
saman við hugmyndina um rannsóknar-
samfélag eins og hún kemur fram t.a.m.
í hugmyndum Matthews Lipman um
forsendur og markmið heimspeki með
börnum“ (bls. 33). Ólafur Páll vitnar síðan
til síðu 230 í bók Lipmans, Thinking in
Education, en tilvitnunin er af síðum 229-
230. Í þessu sambandi verður að geta þess
að „rannsóknarsamfélag“ gengur ekki
sem þýðing á „Community of Inquiry“.
Rannsóknir eru þannig vaxnar að þær
eru fyrirfram hannaðar, aðferðum er lýst
og rannsóknarspurningar skilgreindar.
Vísindalegar rannsóknir (e. research)
tengjast akademíunni og eiga að hafa á sér
ákveðinn gæðastimpil. Vissulega leggja
fleiri stund á rannsóknir (e. investigation)
en vísindamenn, t.d. rannsóknarlögreglan
og Ludwig Wittgenstein. Lögreglunni er
ljóst hvað er til rannsóknar og hún býr að
reynslu og aðferðum en hún getur ekki
skilgreint rannsókn sína fyrirfram eins og
vísindamenn gera. „Inquiry“ felur í sér
eftirgrennslan eða spurningar sem fylgja
einhverjum þræði eftir og tökum eftir því
að allir geta grennslast fyrir um hlutina
án þess að eiginleg rannsókn eigi sér stað.
Vísindamaðurinn getur t.d. grennslast
fyrir um hvers vegna símareikningurinn
er óvanalega hár og vissulega getur hann
umbreytt fyrirgrennslan sinni í vísinda-
lega rannsókn. Spyrlar styðjast að sjálf-
sögðu við fyrirfram ákveðnar spurningar
en góðir spyrlar ganga lengra þegar þeir
finna þráð sem þeir ákveða að fylgja eftir
án þess að hver spurning hafi verið und-
irbúin fyrirfram.
Ég hygg að undirritaður hafi verið einna
fyrstur til að fjalla um „Community of In-
quiry“ á íslensku (1986). Ég kaus að þýða
það sem sjálfstætt samræðufélag og í stytt-
ingarskyni talaði ég einfaldlega um sam-
ræðufélag. Hugsun mín var sú að „rann-
sóknarsamfélag“ næði ekki kjarna máls og
að í eiginlegri heimspekilegri samræðu sé
fyrirgrennslan (inquiry) alltaf til staðar. Að
sjálfsögðu koma aðrar þýðingar til greina,
t.d. spurnarsamfélag eða leitarsamfélag,
sem rímar reyndar við leitarnám (inquiry
method). Gunnar E. Finnbogason bendir á
að „í uppeldis- og menntastefnu Deweys
endurspeglast ákveðin trú á vísindalega
skynsemi og möguleika menntunar til að
breyta samfélaginu“ (bls. 53). Ég hygg að
þetta sé rétt en vara þó við að menn ein-
blíni á vísindalegar rannsóknir og „rann-
sóknarsamfélög“ í þessu sambandi.
Jóhanna Einarsdóttir fjallar um
„reynslu“ en það er margslungið hugtak
sem Dewey var tamt að nota. Jóhanna
segir: „Hugsun og ígrundun eru samofin
reynsluhugtakinu hjá Dewey. Engin merk-
ingarbær reynsla er möguleg án hugsunar,
sagði Dewey“ (bls. 59). Óþarft er að efast
um að Dewey hafi sagt þetta en það er yfir-
sjón af hálfu ritstjóra að ekki skuli koma
fram nákvæmlega hvar hann lét þessi orð
falla. Í samhenginu hjá Jóhönnu er vísað til
ársins 1944 en þess er að engu getið að rit-
verkið Lýðræði og menntun var upphaflega
gefið út árið 1916. Annars gerir Jóhanna
ágæta grein fyrir reynsluhugtakinu út frá
umfjöllun Deweys um það í Hugsun og
menntun og Reynslu og menntun og þegar
Dewey er annars vegar er stóra spurning-
in: hvers konar reynsla er menntandi?
Hér að framan hefur verið tæpt á nokkr-
um atriðum án þess að fara ofan í saum-