Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Blaðsíða 130

130
Rúnar Sigþórsson
Aðferð
Rannsóknin var eigindleg tilviksrann-
sókn og fylgdi hefðbundnu sniði slíkra
rannsókna (Hitchcock og Hughes, 1995).
Til þátttöku voru valdir fjórir heildstæðir
grunnskólar og í þeim hluta rannsóknar-
innar sem hér um ræðir var litið á hvern
skóla sem tilvik. Skólarnir voru fyrst og
fremst valdir sem ásetningsúrtak en að
nokkru leyti réðu hentugleikasjónarmið
(Cohen, Manion og Morrison, 2000) sem
byggðust á því að kostnaður við ferðalög
yrði ekki óheyrilegur. Skólarnir voru ólíkir
hvað varðaði nemendafjölda og staðsetn-
ingu en einnig var við það miðað að þeir
væru dæmigerðir í þeim skilningi að þeir
væru ekki þekktir að því að gera sérstakar
ráðstafanir vegna samræmdu prófanna –
eða gera þær ekki. Þá var þess gætt að þeir
kennarar sem rætt var við hefðu starfsrétt-
indi og nokkurra ára starfsreynslu.
Gagna í þessum hluta rannsóknarinnar
var aflað með einstaklingsviðtölum við ís-
lenskukennara í 6. og 7. bekk, vettvangsat-
hugunum í kennslustundum hjá þeim og
viðtölum við rýnihópa nemenda í 7. bekk.
Enn fremur voru skoðuð skrifleg gögn frá
hverjum skóla, svo sem skólanámskrár,
fréttabréf og kynningarbæklingar. Allir
skólarnir voru heimsóttir á útmánuðum
2005 og aflað gagna um íslenskukennslu
í 6. bekk. Haustið eftir, skömmu áður en
samræmdu prófin voru lögð fyrir, voru
skólarnir heimsóttir á nýjan leik og gagna
aflað um íslenskukennsluna í 7. bekk.
Einstaklingsviðtölin voru hálfformgerð
(Hitchcock og Hughes, 1995). Rætt var
um inntak og tilhögun kennslu viðmæl-
enda, viðfangsefni nemenda, námsmat og
námsaðlögun. Einnig var rætt um viðhorf
viðmælenda til Aðalnámskrár grunnskóla
1999, hugmyndir þeirra um íslensku sem
námsgrein og íslenskukennslu. Þá var rætt
um viðhorf viðmælenda til prófanna og
hver þeir teldu áhrif þeirra vera.
Í vettvangsathugunum var notað skrán-
ingarform sem tók að mestu leyti mið af
viðtalsrammanum við kennara og hugtaka-
líkani rannsóknarinnar. Þar var til greind
uppröðun og skipulag kennslustofu, upp-
haf og lok kennslustunda, kennslu aðferðir
og -tilhögun kennara, náms efni og við-
fangsefni nemenda, náms aðlögun, náms-
mat og vísanir til samræmda prófsins. Vett-
vangsathuganirnar voru því sem næst án
þátttöku.
Fimm til sjö nemendur voru í hverjum
rýnihópi. Þeir voru valdir með ásetnings-
úrtaki og reynt að hafa hópana blandaða
með tilliti til kynja og námsgetu. Svo til öll
viðtölin fóru fram í kennslustofum nem-
endanna. Ég lagði áherslu á að tala ekki
við nemendur fyrr en ég hafði heimsótt
kennslustund þar sem þeir voru. Ég hafði
þá verið kynntur fyrir nemendunum, þeim
hafði verið skýrt frá erindi mínu í skólann
og eins var hægt að ræða um kennslu-
stundirnar sem ég hafði heimsótt. Í við-
tölunum var fylgt fyrirfram gerðum hálf-
formgerðum viðtalsramma og þau snerust
um svipaða þætti, frá sjónarhóli nemenda,
og viðtölin við kennarana.
Við greiningu gagnanna var stuðst
við aðferð sem Flick (2006) kallar þema-
lyklun. Gögnin voru greind að mestu leyti
á grundvelli fyrirfram ákveðinnar flokk-
unar sem byggð var á hugtakalíkaninu.
Unnið var með hvern skóla sem tilvik