Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Blaðsíða 126

126
Rúnar Sigþórsson
þau áhrif að námsgreinar eða námsþættir
sem prófað er úr fá forgang og aukna at-
hygli fram yfir annað. Hún leiðir einnig til
þess að kennt er undir próf með ýmsum
hætti til að stuðla að betri frammistöðu
nemenda (Dysthe, 2004). Sjálft form sam-
ræmdra prófa hefur ýtt undir þessa gagn-
rýni og bent er á að skrifleg fjölvalspróf
henti fremur til að mæla einfalda þekk-
ingu en hugsmíðar, skapandi nám og fjöl-
þætta hæfni. Um leið og farið er að kenna
undir prófin er líklegt að það sem þau
mæla verði að þungamiðju skólastarfsins
á kostnað þess sem þau mæla ekki. Þannig
þarf bætt frammistaða á prófum ekki að
vera til marks um auðugri námsreynslu og
bætta menntun nemenda (Dysthe, 2004;
Linn, 2000).
Allan þann tíma sem samræmdu prófin
hafa verið haldin hér á landi hefur verið
safnað margvíslegum gögnum um niður-
stöður þeirra. Hins vegar hefur skort rann-
sóknir þar sem reynt er að kanna samband
þeirra við tilhögun kennslu og náms og
setja það í fræðilegt samhengi með það
fyrir augum að hefja umræðuna um prófin
yfir eintrjáningslega flokkadrætti með
prófunum og á móti. Í þessari grein er
fjallað um hluta niðurstaðna stærri rann-
sóknar sem lauk 2008. Tilgangur hennar
var að kanna hvaða mark samræmdu
prófin í náttúrufræði og íslensku í 10. bekk
og í íslensku í 7. bekk settu á kennsluhug-
myndir kennara, tilhögun kennslu og nám
nemenda í þessum tveimur greinum. Nið-
urstöður þeirrar rannsóknar bentu til þess
að á unglingastigi grunnskóla væri sterk
meðvitund um samræmdu prófin, bæði
innan skólanna og í umhverfi þeirra. Þær
bentu einnig til þess að kennslutilhögun
kennara tæki á margan hátt mið af mikil-
vægi þess að komast yfir námsefni sem
byggi nemendur sérstaklega undir prófin.
Þessi sterka meðvitund var að nokkru leyti
rakin til þeirrar hagsmunatengingar sem
samræmdu prófin í 10. bekk höfðu fyrir
nemendur á þeim tíma sem rannsóknin
var gerð, en þá voru þau hluti af loka-
prófi þeirra úr grunnskóla. Hún var einnig
rakin til þrýstings á kennara frá stjórn-
endum skóla, skólayfirvöldum í héraði og
foreldrum á að nemendur þeirra skoruðu
hátt í samanburði við landsmeðaltal. Í
rannsókninni var engu að síður sleginn
sá varnagli að ekki væri, á óyggjandi hátt,
unnt að greina samræmdu prófin frá ýms-
um öðrum áhrifavöldum. Þar var ekki síst
vísað til sterkrar hefðar í íslenskum grunn-
skólum fyrir kennsluháttum af því tagi
sem mest voru áberandi í rannsókninni en
þeim hefur verið lýst í fleiri rannsóknum
(Hafsteinn Karlsson, 2007; Ingvar Sigur-
geirsson, 1992; Kristín Jónsdóttir, 2003;
Kristrún Lind Birgisdóttir, 2004).
Í samræmi við Lög um grunnskóla frá
2008 er ekki lengur samræmt próf í nátt-
úrufræði og íslenskuprófið í 10. bekk er
ekki lengur hluti af lokaprófi úr grunn-
skóla heldur gegnir hlutverki samræmds
könnunarprófs líkt og prófið í 4. og 7. bekk
(Lög um grunnskóla nr. 91/2008; Reglu-
gerð um fyrirkomulag og framkvæmd
samræmdra könnunarprófa í 4., 7. og 10.
bekk grunnskóla nr. 435/2009). Þar af leið-
andi á íslenskuprófið ekki að hafa áhrif á
inngöngu nemenda í framhaldsskóla og
með því hefur verið aflétt beinni tengingu
þess við hagsmuni nemenda. Í ljósi þess er