Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Blaðsíða 106

106
„Kannski erum við orðnar svo miklar strákastelpur að það haga sér allir eins“
leggja á sig þá vinnu sem þarf til að ná
árangri innan raungreina (Andersen, 2009;
Fogg, 2005). Ummælin ollu miklum usla
og baðst hann afsökunar á þeim (Rimer,
2005). Orðræða um eðli kynjanna hefur
þannig reynst lífsseig og tekið á sig ýmsar
myndir.
Síðustu áratugi hefur einstaklings-
hyggja verið ráðandi orðræða og í for-
grunni hennar er einstaklingurinn sem
gerandi. Líkt og ríkjandi frjálshyggju-
áherslur byggist einstaklingshyggjuorð-
ræðan á neikvæðu frelsishugtaki. Frelsi er
skilgreint sem bann við íhlutun og frjáls-
ræði undan ytri kvöðum (Stefán Ólafs-
son, 2006). Innan einstaklingshyggjunnar
víkur umræða um menningarlegt og
félagslegt samhengi fyrir áherslu á ein-
staklingsbundna færni og persónuleg ein-
kenni (Gestur Guðmundsson, 2008). Ein-
staklingshyggjuorðræðan horfir framhjá
kerfislægum og félagslegum áhrifaþáttum
og gerir ráð fyrir að allir njóti sömu tæki-
færa, að velgengni ráðist af hæfileikum og
dugnaði einvörðungu. Þannig þaggar orð-
ræðan niður gagnrýna umfjöllun um sam-
félagsleg mein og varpar ábyrgð á misrétti
á herðar þeim sem verða fyrir því (Baker,
2008; 2010).
Einstaklingshyggjuáherslur hafa einnig
leitt af sér ákveðna femíníska orðræðu.
Hugtakið póstfemínismi (e. postfemin-
ism) hefur verið notað til að skýra ein-
staklingshyggjuviðhorf til jafnréttis og
aðgreiningu frá femínisma (McRobbie,
2001). Því er haldið fram að mismunun á
grundvelli kyns og kynþátta sé liðin tíð og
jafnréttisumbætur og umræður því ekki
bara óþarfi heldur til þess eins að hygla
öðru kyninu á kostnað hins. Litið er svo á
að aukið frelsi og fleiri tækifæri hafi losað
konur í vestrænum ríkjum úr höftum
hefðbundinna kynjahugmynda og leitt til
þess að misrétti heyri sögunni til. Kon-
ur hafi sterka sjálfsmynd, séu gerendur í
eigin lífi og geti valið sér lífsbraut að vild
án nokkurra hindrana (Baker, 2008, 2010;
Ringrose, 2007). Póstfemínísk sjónarmið
voru áberandi í drengjaorðræðunni (Ing-
ólfur Ásgeir Jóhannesson 2004), þ.e. um-
ræðunni um bágan námsárangur drengja
þar sem góður árangur stúlkna var talinn
vera á kostnað stráka og merki um kven-
læga slagsíðu í menntakerfinu (Ringrose,
2007; Weaver-Hightower, 2003). Umræð-
an um misrétti gagnvart strákum hefur
fengið nokkuð góðan hljómgrunn á Ís-
landi (Ingólfur Ásgeir Jóhannesson, 2004)
og þegar verkefni Háskóla Íslands til að
auka hlut kvenna í verkfræði fór af stað
heyrðust háværar gagnrýnisraddir um að
aðgerðirnar fælu í sér misrétti gagnvart
körlum (Auður Magndís Leiknisdóttir, Ás-
dís Aðalbjörg Arnalds og Friðrik H. Jóns-
son, 2009; Erla Hulda Halldórsdóttir 2004;
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, 2000a;
2000b; Þorgerður Einarsdóttir og Berglind
Rós Magnúsdóttir 2005).
Útskýringar einstaklingshyggjunnar á
kynjuðu námsvali hneigjast til eðlishyggju-
skýringa því þegar konur og karlar eru
frjáls að því að velja það sem þeim sýnist
hlýtur skýringuna á kynjuðu mynstri
að vera að finna í ólíku eðli kynjanna
(Smyth og Darmody, 2009). Með hinni
ríkjandi einstaklingshyggjuorðræðu fá því
eðlishyggjuhugmyndir nýtt líf og aukinn
hljómgrunn.