Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2011, Blaðsíða 108

108
„Kannski erum við orðnar svo miklar strákastelpur að það haga sér allir eins“
stelpur tileinka þær sér ráðandi orðræðu
sem er oft og tíðum kynjuð og felst í þeirri
sýn að konur og karlar séu í eðli sínu ólík.
Með þessu taka nemendur þátt í að við-
halda hinu karllæga kyngervi vísindanna
(Henwood 1998). Í viðtölum Lynch og No-
wosenetz (2009) við nemendur í raun- og
tæknivísindum kom í ljós að meðal nem-
enda ríktu íhaldssamar hugmyndir um
hefðbundin kynjahlutverk. Orðræðan var
mest áberandi hjá karlkyns nemendum
en einnig sýnileg hjá konum. Jafnréttis-
áherslur voru álitnar mál kvenna og við-
leitni til að auka rétt kvenna talin vera á
kostnað karla (Lynch og Nowosenetz,
2009).
Um leið og kvenkyns nemendur gera
lítið úr kynjamun hafa rannsóknir sýnt
að þær finni fyrir fordómum í sinn garð
(Lynch og Nowosenetz, 2009). Til að geta
tilheyrt karllægri menningu og samsamað
sig staðalmyndum raun- og tæknigreina
og verða „ein af strákunum“ þurfa þær
að afsala sér kvenleika sínum (Faulkner,
2000; Kvande, 1999). Til að viðhalda hinni
karllægu ásýnd greinanna noti karlar
opinskáa kvenfyrirlitningu og grín byggt
á fordómum til að draga konurnar fram
í dagsljósið (Henwood, 1998). Í rannsókn
Brainard og Carlin (1998) upplifðu konur
í grunnnámi á sviði vísinda og verkfræði
ýmsar hindranir í námi. Þær voru einangr-
aðar, fannst þeim vera ógnað og sjálfsör-
yggi þeirra í námi minnkaði með árunum.
Aðferðir og gögn
Markmiðið rannsóknarinnar var að fá
innsýn í menningu og andrúmsloft innan
tækni- og raunvísindagreina, nánar til-
tekið eðlisfræði, rafmagns- og tölvuverk-
fræði, stærðfræði og tölvunarfræði. Rann-
sóknarspurningarnar voru eftirfarandi:
1) Hvers konar tengsl einkenna menn-
ingu og samskipti í tilteknum raun- og
tæknivísindagreinum? Einkennast sam-
skipti og menning af valdatengslum, og ef
svo er, hvernig birtast þau? 2) Hvaða orð-
ræða og tengsl, þar með talin valdatengsl,
höfðu áhrif á námsval viðmælenda?
Viðtöl voru tekin við tíu kvenstúdenta á
tímabilinu september 2009 til febrúar 2010.
Notað var markvisst úrtak (e. purposeful
sample) og voru viðtölin hálfopin til að
leyfa ákveðinn sveigjanleika og breytingar
í samræmi við þróun rannsóknarinnar
(Bogdan og Biklen, 1998). Konurnar voru
á aldrinum 22 til 30 ára, allar í síðari hluta
grunnnáms eða í framhaldsnámi, flestar
barnlausar í sambandi. Gögnum var safnað
þar til mettun var náð (Bogdan og Biklen,
1998). Viðtölin voru hljóðrituð og afrituð
orðrétt með leyfi viðmælenda. Samanlagt
voru gögnin 505 blaðsíður. Vegna fámenn-
is innan námsgreinanna er sérlega mikil-
vægt að gæta að vernd þeirra sem miðl-
uðu af reynslu sinni í þessari rannsókn.
Til þess að ekki sé unnt að tengja saman
einstök ummæli eru ekki gefin gervinöfn
heldur eru ummæli sett fram nafnlaust og
fléttuð saman við umfjöllunina.
Etnógrafía félagslegra tengsla
Á meðan upplýsingaöflun og greining við-
tala fór fram birtist fljótt ákveðið mynstur
í lýsingum og orðfæri viðmælenda sem
undirstrikaði áhrif ósýnilegra félagslegra
afla og orðræðu á námsval þeirra og upp-
lifun á náminu. Til að setja þetta mynstur í
fræðilegt samhengi var ákveðið að styðjast