Gripla - 01.01.1993, Side 150

150
GRIPLA
Ekki þarf að efast um að innlend frásagnarlist hafi þroskað með sér
einhvers konar ‘munnklif, því að sagnamenn og kvæðamenn hafa auð-
vitað viljað vinna velvild eða hylli áheyrenda engu síður en bókarhöf-
undar. Captatio benevolentiae hefur sprottið upp sjálfkrafa með
óskyldum menningarþjóðum. Ávörp eru til að mynda fyrir hendi í
dróttkvæðum eins og í lærðum ritum, og sama máli gegnir um að líkja
skáldskap við smíði húss eins og doktorsefni víkur að. Þótt formálahöf-
undur tali um að stytta mál sitt (brevitas), þá er ekki sjálfgefið að slík
ummæli eigi endilega rætur að rekja til lærdómshefðar formála, slík ög-
un er ekki framandi munnmenntum og þar til gæti góður sagnaritari
tekið þetta upp hjá sjálfum sér. í lengri formála Sverrissögu segir: ‘Nú
mun þetta mál mörgum nógu langt þykkja. . .’ Um þetta farast S.T. svo
orð:
Allar málalengingar voru álitnar óæskilegar og ekki fallnar til
þess að vinna hylli áheyrandans. Þetta hefur ritstjórinn lært og
hann lætur sem hann vilji skrifa gagnyrtan stíl (179).
Er nauðsynlegt að skýra orð ritstjórans með lærdómi og ómerkja
orð hans? S.T. minnist lítillega á hliðstæður ritklifa í munnmenntum,
en óneitanlega hefði verið mikill fengur að því, ef þeim hefði verið
gerð ýtarlegri skil í sérstökum kafla þar sem einnig hefði verið hugað
að samruna hugtaka úr ólíkum straumum menningar, ‘synkretisma’.
5. Formálahefð og innlend frásagnarhefð
Á einum stað í riti sínu lætur S.T. þessi orð falla:
Það virðist nær undantekningarlaust í evrópskum bókmenntum
að lausamálsverk hafi formála. Að þessu leyti sker íslensk bók-
menntahefð sig úr; formálar eru ekki fyrir íslendinga sögum
(327).
Þessi ummæli eru villandi að því leyti, að af þeim mætti skilja að ís-
lendingasögur einar af sagnaflokkum séu án formála en því fer víðs
fjarri.