Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2010, Síða 120

120
anlega dao. Nöfn sem hægt er að nefna eru ekki varanleg nöfn.“6 Dao er
ekki hlutbundið fyrirbæri heldur vísar til hins stöðuga veraldarflæðis í
heild sinni og því eru allar tilraunir til að orða það í eitt skipti fyrir öll
dæmdar til að mistakast. Þeirri staðhæfingu að táknið 道 (dao) sé einungis
táknræn tilvísun til einhvers sem ekki verður hugtekið er ætlað að koma í
veg fyrir að notkun táknsins 道 og orðsins „dao“ leiði til þess að litið verði
á merkingarmið þess sem ákvarðanlegan hlut. Með réttu er dao því nafn-
laust og ekkert um það að segja, a.m.k. ekki með beinum hætti. Dao er
tóm. En það er tóm sem fær furðu miklu áorkað. Í Daodejing er oft fjallað
um dao með því að grípa til myndlíkinga, t.d.: „Þrjátíu teinar sameinast við
öxulgat. Tilvistarleysið í því gefur tilveru vagnsins notagildi.“7
Vagnhjól er sett saman af gjörð sem tengist miðjunni með teinum.
Miðjan er hol að innan svo hægt sé að koma í hana öxli. Án þessa tilvistar-
leysis eða tóms væri hjólið ónothæft. og miðjan má bara vera ein. Með
tveimur eða fleiri miðjum myndi nauðsynlegt jafnvægi raskast.
Líkja má dao veraldarinnar við þetta tóm. Það er ekki neitt. Þetta „ekki
neitt“ situr óhreyfanlegt í miðju hringrásarinnar og allt annað hverfist um
það. Óhreyfanleiki þess markar rás hreyfingarinnar sem umlykur það.
Dao er þannig eins konar tákn fyrir veraldarferlið í heild sinni en það
verður ekki njörvað niður með orðum því það er ekkert í sjálfu sér. Hins
vegar má líta einstakar kraftbirtingar þess (de 德) í fyrirbærum veraldarinn-
ar og þess vegna hafa daoistar öðrum kínverskum hugsuðum fremur veitt
dýrum og öðrum náttúruverum sérstaka athygli. Sérhver vera, jafnvel hver
einstaklingur, á sér sitt de, sitt „ágæti“ eða sína „hæfni“, sem veran hefur
hlotið í gjöf frá náttúrunni. De fiska er meðal annars það að svamla um í
vatni. Séu þeir umluktir nægu vatni eru þeir líklegri en ella til að njóta
blómlegs fiskalífs. Aðstæður veranna þurfa því að samræmast þeirri kraft-
birtingu sem dao tekur sér í þeim: þannig lifa þær vel.
Daodejing virðist upphaflega hafa verið samin fyrir valdhafa sem eins
konar pólitísk handbók. En hún er ekki síður leiðarvísir fyrir tiltekinn lífs-
máta sem hver og einn getur tileinkað sér. Grundvallarhugmyndin er til-
tölulega einföld: lifa ber í samræmi við dao og taka það sér til fyrirmyndar
í lífsmáta sínum.
6 Daodejing §1. Í greininni er að mestu stuðst við ofangreinda þýðingu Ragnars
Baldurssonar. Til að gæta samhengis í umfjöllun rita ég hér „dao“ fremur en
„ferli“.
7 Daodejing §11.
GeIR sIGuRðsson