Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2010, Síða 123

123
verður kalt og hitnar svo aftur á ný, þegar myrkrið skellur á og þegar birt-
ir á ný. Við hrærumst öll innan þessa ferlis. Spurningin er sú hvernig við
getum hagað lífi okkar þannig að það samrýmist þessu ferli sem allra best.
Hér má líta á aðra stutta sögu úr Zhuangzi:
Lærisveinn Konfúsíusar, Zigong 子贡, var á ferðalagi suður til Chu-
ríkis. Á leiðinni kom hann auga á öldung að störfum í grænmetisgarði.
Hann hafði gert op í nærliggjandi brunn þar sem hann fyllti fötur af vatni
og bar þær yfir í garðinn til að vökva hann. Móður og másandi rembdist
hann við verkið með fremur litlum árangri. „Fundnar hafa verið upp vélar
til að vinna svona verk“, sagði Zigong, „sem geta vökvað hundrað akra á
dag og sparað mikið erfiði. Myndirðu ekki heldur vilja eina slíka?“
Garðyrkjumaðurinn leit upp og spurði: „Hvernig virkar slík vél?“ „Hún er
búin til úr útskornum viði, bakhlutinn er þungur og framhlutinn léttur, og
svo lyftir vélin upp vatninu og dreifir því um allar trissur. Þetta er kallað
brunnstöng.“ Garðyrkjumaðurinn varð fyrst rjóður af reiði en hló svo við:
„Kennari minn hefur tjáð mér að þar sem vélar eru annars vegar eru líka
véla-áhyggjur; þar sem eru véla-áhyggjur eru líka véla-hjörtu; sá sem hefur
véla-hjarta hefur jafnframt spillt hreinu og einföldu eðli sínu; og þegar
hinu hreinu og einfalda eðli hefur verið spillt tekur óróleiki andans völd;
þegar andinn er órólegur hættir dao að vinna með þér. Það er ekki svo að
ég viti ekki af þessari vél þinni en ég myndi skammast mín fyrir að nota
hana.“12
Það er engin tilviljun að Zhuangzi skuli setja lærisvein Konfúsíusar í
hlutverk þess sem mælir með notkun tækninýjunga til að auðvelda mönn-
um lífið. Ritið er uppfullt af stríðnislegri ádeilu á viðleitni konfúsíusarsinna
til siðmenningarvæðingar með því að grípa inn í ferli náttúrunnar með (of)
virkum hætti. Með náttúruhyggju sinni leitast daoisminn við að sporna við
örum og óþörfum breytingum mannlífsins og þá ekki síst aðgerðum sem
kunna að hafa þau áhrif að manneskjan firrist frá náttúrulegu umhverfi
sínu, kunni ekki lengur að meta það á eigin forsendum og taki að móta lífs-
máta sinn út frá sjónarhorni þröngra mannlegra og samfélagslega skilyrtra
hagsmuna sem daoistar telja varhugaverða skammtímahagsmuni.
Manneskja sem fæðist í skipulögðu samfélagi og eyðir þar öllu lífi sínu á
erfitt með að móta sér víðsýni gagnvart lífsháttum þeirra náttúruvera sem
deila jörðinni með okkur. Daoisminn bendir á þennan samfélagslega hroka
hins siðmenntaða manns sem í besta falli er opinn gagnvart gildismati og
12 Zhuangzi §12, bls. 31.
JAFNGILDIR HEIMAR