Peningamál - 01.11.2002, Side 87

Hin fræðilegu rök fyrir sjálfstæði seðlabanka
byggjast á því að stjórnmálamenn hafa tilhneigingu
til að nýta sér neikvætt skammtímasamband á milli
verðbólgu og atvinnuleysis á kostnað verðbólgu-
markmiðs. Það myndi til lengdar skila sér í hærri
verðbólgu en engum ávinningi í atvinnustigi. Sjálf-
stæður seðlabanki getur hins vegar náð betri árangri
hvað verðbólgu varðar án þess að það sé til lengdar á
kostnað atvinnustigs.
Hin hagnýtu rök fyrir seðlabankasjálfstæði felast
hins vegar í því sem ég sagði hér að framan um tíma-
tafir og ákvörðunartöku við skilyrði óvissu. Ákvarð-
anir í peningamálum krefjast mats á ástandi og horf-
um í efnahagsmálum og að langtímasjónarmið séu
höfð að leiðarljósi. Í meginatriðum er um að ræða
síendurteknar ákvarðanir á takmörkuðu sviði (vextir
upp, niður eða óbreyttir) sem er því verjanlegt að fela
sérfræðingum og láta þá síðan standa reikningsskil
á.12 Þriðju rökin fyrir seðlabankasjálfstæði eru ein-
faldlega að það virðist virka vel í raun. Gerðar hafa
verið margvíslegar tilraunir til að mæla seðlabanka-
86 PENINGAMÁL 2002/4
Mynd 2 Vaxtalækkunarferlar í nokkrum löndum
Heimild: EcoWin, Seðlabanki Íslands.
1990 1991 1992 1993 1994
O ND J FMAM J J Á SO ND J FMAM J J Á SOND J FMAM J J Á S OND J F
4
6
8
10
12
14
16
%
Bretland: október 1990 - febrúar 1994
Skref: 15. Meðallækkun: 0,65%
1992 1993 1994
D J F M A M J J Á S O N D J F M A M J
6
7
8
9
10
11
12
13
%
Svíþjóð: desember 1992 - júní 1994
Skref: 17. Meðallækkun: 0,33%
1990 1991 1992
O N D J F M A M J J Á S O N D J F M A M J J Á S
2
3
4
5
6
7
8
9
%
Bandaríkin: október 1990 - september 1992
Skref: 17. Meðallækkun: 0,29%
2001 2002
M A M J J Á S O N D J F M A M J J Á S O
6
7
8
9
10
11
12
%
Ísland: mars 2001 - október 2002
Skref: 10. Meðallækkun: 0,46%
12. Í þessu sambandi er athyglisverður samanburður Buiters (1999) á
ríkisstjórn og þeirri stofnun innan seðlabanka sem tekur ákvörðun um
stefnuna í peningamálum. Hann bendir á að ríkisstjórnir taki fjölda
ákvarðana þar sem stór hluti meðlimanna, eðli málsins samkvæmt,
veit næsta lítið um þau mál sem eru til umfjöllunar: „Þetta á hins vegar
ekki við um peningastefnu. Peningastefnunefnd seðlabanka gerir
aðeins eitt. Hún ákvarðar skammtímanafnvexti. Meðlimir nefndarin-
nar eru, eða ættu að vera, sérfræðingar í hvernig þetta eina afmarkaða
verkefni skuli best leyst af hendi“ (lausleg þýðing höfundar).
13. Sjá t.d. Cukierman (1992), sem gefur klassískt yfirlit yfir kenningar og
hagnýtar rannsóknir á seðlabankasjálfstæði, og Þórarinn G. Pétursson
(2000b) sem fjallar um sjálfstæði Seðlabanka Íslands í samanburði við
stöðu seðlabanka hátt í 100 ríkja árið 1998.