Peningamál - 01.03.2004, Page 3

síðasta árs. Vísbendingar um verulega framleiðni-
aukningu og meiri undirliggjandi slaka á vinnu-
markaði á sl. ári en gert var ráð fyrir gáfu enn fremur
tilefni til að fara hægt í sakirnar. Einnig voru fjárlög
samþykkt með meiri afgangi en fólst í fjárlagafrum-
varpinu og ákvarðanir hafa enn ekki verið teknar um
umfang og fyrirkomulag breytinga á húsnæðislánum.
Verðbólguspáin sem hér er kynnt bendir ekki til
þess að verðbólga fari upp fyrir verðbólgumarkmiðið
fyrr en á síðari hluta næsta árs. Aðstæður eru að því
leyti mjög svipaðar og í nóvember sl. Í því sambandi
er þó mikilvægt að hafa þrennt í huga. Í fyrsta lagi er
í spánni sem hér birtist miðað við gengi sem er 5%
hærra en í nóvemberspánni. Óvíst er að gengið
haldist svo hátt. Í öðru lagi er nú skemmra til þess að
framkvæmdir við byggingu virkjana og álbræðslna
komist í hámark. Í þriðja lagi eru yfirgnæfandi líkur
á að af stækkun álbræðslu Norðuráls verði, eins og
gengið er út frá í spá bankans nú. Þótt áhrifanna gæti
minna í spánni en ætla mætti vegna hærra gengis
krónunnar og óvenju mikillar framleiðniaukningar á
sl. ári, sem dregur úr verðbólgu um hríð, eru þau
engu að síður umtalsverð. Einnig ber að leggja
áherslu á þá óvissu sem ríkir um áhrif framkvæmda
sem framundan eru á þjóðarbúskapinn. Þær eru ein-
stakar í sögunni bæði að því er snertir umfang og þau
skilyrði sem þær verða við, þ.e.a.s. óheftar fjár-
magnshreyfingar og fljótandi gengi.
Að mati Seðlabankans er stöðugleiki fjármála-
kerfisins viðunandi en ástæða er til að hafa áhyggjur
af útlánum, erlendum skuldum og eignaverði. Í
greiningu bankans á stöðugleika fjármálakerfisins er
athygli nú beint að stöðugleika markaða með skýrari
hætti en áður. Laga- og regluumhverfi markaða hefur
verið mótað á undanförnum árum og telst vera í góðu
horfi. Rekstraröryggi er í nokkuð góðu lagi en helstu
veikleikar íslenskra markaða eru smæð þeirra og fæð
markaðsaðila.
Þjóðhagsleg skilyrði fyrir fjármálastöðugleika
eru á heildina litið góð og hafa lítið breyst frá síðustu
greiningu. Sama á við um stöðu heimila og fyrirtækja
þótt skuldir þeirra hafi enn vaxið. Arðsemi fjármála-
fyrirtækja hefur aldrei verið meiri en nú, en hana má
að miklu leyti rekja til annarra þátta en hefð-
bundinnar bankastarfsemi. Framlag á afskriftareikn-
ing útlána jókst verulega á síðasta ári. Staða
mikilvægustu fjármálafyrirtækja er tiltölulega traust
og viðnámsþróttur þeirra til að mæta áföllum við-
unandi. Helstu áhyggjuefnin eru þensla í útlánum,
sem að mestu er fjármögnuð erlendis, og hátt eigna-
verð. Útlánaaukningin er mest til fyrirtækja og
erlendra lánþega. Innlend útlán hafa aukist hratt á
undanförnu ári og meira en til lengri tíma samrýmist
stöðugleika verðlags og efnahagslífs. Skuldsett kaup
á skráðum sem óskráðum félögum eru ein skýringin
á þeirri þróun.
Í kjölfar greiningar bankans á stöðugleika fjár-
málakerfisins í nóvember sl. hélt bankastjórn fundi
með stjórnendum viðskiptabankanna og stærsta
sparisjóðsins. Á fundunum ítrekaði bankastjórnin
áhyggjur sínar af hraðri aukningu útlána og mikilli
erlendri fjármögnun til skamms tíma. Bankastjórnin
sá ástæðu til að fylgja sjónarmiðum sínum eftir með
bréfi til viðmælenda sinna sem síðar var gert
opinbert. Hið opinbera og Seðlabankinn hafa bætt
erlenda stöðu sína en staða annarra hefur versnað á
síðustu árum. Í ljósi þessarar þróunar er mikilvægt að
viðskiptabankarnir hafa á undanförnum misserum
náð betri dreifingu á erlendri fjármögnun en áður og
upp á síðkastið lengri lánstíma í lántökum.
Þótt verðlagsstöðugleiki og fjármálastöðugleiki
séu tvö aðskilin verkefni seðlabanka eru þau tengd.
Um þessar mundir á sér stað töluverð umræða á
alþjóðavettvangi um samspil þeirra. Þessi umræða
snertir að vissu leyti þau úrlausnarefni sem peninga-
stefnan stendur nú frammi fyrir hérlendis. Íbúðaverð
á höfuðborgarsvæðinu er hátt í sögulegu samhengi
og virðist hafa náð hámarki a.m.k. í bili. Verð skráðra
hlutabréfa, þ.m.t. fjármálafyrirtækja, hefur hækkað
verulega það sem af er þessu ári eftir methækkanir í
fyrra. Sú spurning verður áleitnari hverjar afleiðing-
arnar yrðu ef eignaverð tæki að lækka. Eins og rætt
hefur verið áður í Peningamálum er hugsanlegt að
mikil og skyndileg aukning á aðhaldi í peninga-
málum gæti hrundið af stað lækkun eignaverðs. Því
er mikilvægt að ekki verði ástæða til of harkalegra
aðgerða í peningamálum. Í því samhengi er brýnt að
stefnan í ríkisfjármálum verði aðhaldssöm á mestu
2 PENINGAMÁL 2004/1