Peningamál - 01.03.2004, Síða 90

PENINGAMÁL 2004/1 89
að hafa eftirlit með þeim stofnunum sem heimild
höfðu til að taka við sparifé almennings og ávaxta.
Þótt bankinn ætti að heita sjálfstæður var hann skuld-
bundinn með lögum til að fylgja efnahagsstefnu rík-
isstjórnarinnar jafnvel þótt hún gengi þvert á stefnu
bankans.
Lög um Seðlabanka Íslands voru endurskoðuð
árið 1986 og á ný árið 2001. Mikilvægasta breyting-
in árið 1986 var staðfesting á frelsi banka og spari-
sjóða til vaxtaákvarðana. Lagabreytingarnar árið
2001 fólu í sér breytingar í takt við þá þróun sem átt
hafði sér stað á hliðstæðum lögum í mörgum iðnríkj-
um og þróunarlöndum undanfarinn áratug eða svo.
Markmið bankans voru endurskoðuð og einfölduð.
Eitt helsta stefnumarkið í peningamálum varð að
stuðla að stöðugleika verðlags. Bankanum var einnig
falið að sinna málefnum tengdum fjármálastöðug-
leika. Seðlabankanum var fengið sjálfstæði til þess að
beita stjórntækjum sínum, aðgangi ríkissjóðs að lán-
um í Seðlabankanum var formlega lokað, skýr
ákvæði um gagnsæi og upplýsingaskyldu voru sett
inn í löggjöfina og ákvæðum um tilfærslu hagnaðar
Seðlabankans til ríkissjóðs var breytt til að gera bank-
anum kleift að byggja upp og viðhalda viðunandi eig-
infjárstöðu. Einnig var gerð krafa um aukna áherslu á
góða stjórnunarhætti og innri reglur og eftirlit svo að
framfylgja mætti ákvæðum laganna.
Áhrif breytinganna frá 2001 eru að löggjöfin um
Seðlabanka Íslands stenst nú fyllilega samanburð við
sambærileg lög annarra iðnríkja. Fyrir breytinguna
árið 2001 hafði komið fram í alþjóðlegri könnun að
Seðlabanki Íslands væri einn sá ósjálfstæðasti í stór-
um hópi seðlabanka. Nýju lögin skipa bankanum í
fremstu röð með því að tryggja honum sjálfstæði og
nútímalegt hlutverk og starfshætti.
Í raun má segja að Seðlabanki Íslands hafi tekið
skjótum framförum á sviði góðra stjórnunarhátta
þrátt fyrir að almennar leiðbeinandi reglur þar um séu
ekki til staðar, samanber t.d. regluverkið í Bretlandi.
3. Innra eftirlit
Skilvirkt innra eftirlit er þýðingarmikill þáttur í
stjórnun fyrirtækis og grundvöllur öruggrar og
traustrar starfsemi. Öflugt innra eftirlit getur tryggt
að stofnunin nái markmiðum, tilgangi og langtíma-
áætlunum sínum og tryggi gæði fjárhags- og stjórn-
unarskýrslna. Slíkt kerfi getur einnig tryggt að stofn-
unin fari að lögum og reglugerðum og fylgi stefnu-
miðum, áætlunum, innri reglum og góðum starfshátt-
um og þannig dregið úr hættunni á óvæntum áföllum
og skaða á orðstí fyrirtækisins.
Eftirfarandi viðmið um innra eftirlit eru sambæri-
leg í meginatriðum:
1. Í Bandaríkjunum gaf COSO nefndin (Committee
of Sponsoring Organisations of the Treadway
Commission) út ritið Internal Control – Integ-
rated Framework (Innra eftirlit – samþættur
rammi) árið 1992. Þar er innra eftirlit skilgreint
sem ferli sem hefur áhrif á yfirstjórn fyrirtækis,
framkvæmdastjórn og annað starfsfólk. Ferli
þetta er sérstaklega hannað til að veita fullnægj-
andi tryggingu fyrir því að settum markmiðum sé
náð á eftirfarandi sviðum:
• Skilvirkni og hagkvæmni starfseminnar
• Áreiðanleika fjárhagsskýrslna
• Fylgni við lög og reglugerðir
2. Rutteman skýrslan (1994) í Bretlandi skilgreindi
innra eftirlit sem: Allt eftirlit, með fjármálum sem
og öðrum þáttum, sem komið er á laggirnar í þeim
tilgangi að veita fullnægjandi tryggingu fyrir:
• Skilvirkri og hagkvæmri starfsemi
• Fjárhagslegu innra eftirliti
• Fylgni við lög og reglugerðir
3. Í Kanada gáfu samtök löggiltra endurskoðenda út
leiðbeiningar (CoCo 1995) fyrir eftirlitsaðila sem
voru svipaðar að efnisinnihaldi og skýrslur Cad-
bury og COSO.
Í eftirlitsleiðbeiningum CoCo er eftirlit sett í
samhengi við verklag. Þar segir: „Einstaklingur
vinnur verk, skilur tilgang þess (markmiðið sem
stefnt er að) og hefur sér til fulltingis getu (upp-
lýsingar, eignir (e. resources) og hjálpartæki). Þessi
einstaklingur þarf að finna til ábyrgðar til að vinna
verkið eftir bestu getu. Einstaklingurinn fylgist með
eigin frammistöðu og ytra umhverfi til þess að öðlast
þekkingu á því hvernig vinna má verkið betur og
hvers konar breytinga er þörf. Það sama gildir um öll
fagteymi og vinnuhópa. Í öllum stofnunum er kjarni
eftirlitsins tilgangur, ábyrgð, geta, umsjón og þekk-
ing.”
Ofangreind viðmið eru grundvöllur skilnings á
eftirliti innan fyrirtækis og mats á skilvirkni slíks
kerfis.