Peningamál - 01.07.2008, Blaðsíða 15

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
8
•
2
15
Útflutningsverðmæti sjávarafurða dregst saman
Sjávarafli dróst umtalsvert saman fyrstu fimm mánuði þessa árs
frá sama tíma fyrir ári. Þyngst vegur rúmlega helmings samdráttur
loðnuafla og fimmtungs samdráttur þorskafla, vegna kvótaskerð-
ingar á yfirstandandi fiskveiðiári. Aflaverðmæti á föstu verði var
5,5% minna á fyrstu fjórum mánuðum þessa árs en á sama tíma í
fyrra. Framleiðendur fiskafurða hafa brugðist við minni afla með því
að auka framleiðslu afurða sem skila mestri framlegð. Útflutningur
ferskra sjávar afurða fyrstu fjóra mánuði ársins jókst t.d. um þriðjung
að magni, enda hefur markaðsverð verið mjög hátt.
Í byrjun júní kynnti Hafrannsóknastofnun tillögur sínar um
hámarksafla á næsta fiskveiðiári sem hefst 1. september nk. Stofnunin
leggur til að hámarksafli helstu botnfisktegunda verði minnkaður
nokkuð. Mikil óvissa ríkir um ástand og veiðiþol loðnustofnsins og
líklegt er að hámarksveiði kolmunna verði dregin saman á næsta ári. Í
Peningamálum sem gefin voru út í apríl sl. var gert ráð fyrir að útflutn-
ingsverðmæti sjávarafurða yrði um 8% minna á þessu ári en í fyrra. Í
ljósi þess að líkur eru á að hámarksafli nokkurra helstu botnfisktegunda
nema þorsks verði minnkaður á næsta fiskveiðiári og afli ýsu, ufsa, karfa
og kolmunna verði nokkru minni en gert var ráð fyrir í aprílspánni, er
nú gert ráð fyrir að útflutningsverðmæti sjávarafurða verði allt að 13%
minna á þessu ári en á því síðasta. Búist er við að útflutningsverðmæti
dragist enn frekar saman á næsta ári eða um 3%.
Hefur verð sjávarafurða náð hámarki?
Frá miðju ári 2004 hefur verðlag flestra sjávarafurða hækkað nær
linnulaust. Nú eru merki um að markaðsástand sé að breytast til hins
verra fyrir seljendur en það kemur m.a. fram í tregari sölu og verð-
stöðnun eða jafnvel verðlækkun. Þetta á sérstaklega við um botnfisk-
afurðir og þá sér í lagi sjófrystar og ferskar afurðir. Þó er verð flestra
þorskafurða áfram afar hagstætt. Sama á við um mjöl og lýsi, enda er
þar um dæmigerða hrávöru að ræða þar sem verð tekur m.a. mið af
verði á jurtapróteini og jurtaolíum sem hafa hækkað mjög á seinustu
mánuðum eins og flestar hrávörur.
Seljendur sjávarafurða telja nokkrar ástæður vera fyrir erfiðari
markaðsstöðu. Verð flestra botnfiskafurða, bæði hálf- og fullunninna,
er orðið mjög hátt og verðsamkeppni við kjötvörur fer því harðnandi.
Minnkandi hagvöxtur og hægari vöxtur ráðstöfunartekna í helstu
markaðslöndum, t.d. í Bretlandi, hefur einnig áhrif. Þá hefur framboð
nokkurra afurða aukist, t.d. ýsu og ódýrari botnfisktegunda. Í síðustu
Peningamálum var gert ráð fyrir að afurðaverð hækkaði um 3,5% milli
áranna 2007 og 2008. Með hliðsjón af markaðsástandi er nú reiknað
með heldur minni hækkun á þessu ári en hækkunin á því næsta er
svipuð og þá var gert ráð fyrir.
Olíuverð í sögulegu hámarki
Hráolíuverð hefur hækkað hratt undanfarna mánuði. Undanfarna
tólf mánuði hefur verðið hækkað um 75% og um 40% frá sein-
ustu áramótum í Bandaríkjadölum talið. Þrátt fyrir stöðugt hækkandi
eldsneytisverð heldur eftirspurn áfram að aukast, þó einkum í Mið-
Austurlöndum og Asíu, en þar er eldsneyti víðast hvar niðurgreitt af
hinu opinbera. Þó er líklegt að draga muni úr niðurgreiðslum í þessum
1. Árlegar tölur 2000-2007. Seinni súlan fyrir árið 2007 og súla fyrir
árið 2008 eru meðaltal janúar-maí.
Heimild: Hagstofa Íslands.
2004 = 100
Mynd II-7
Aflaverðmæti 2000-20081
Á föstu verðlagi 2007
80
82
84
86
88
90
92
94
96
98
100
102
‘08‘07‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00
Heimild: Hagstofa Íslands.
Mynd II-8
Útflutningsverðmæti sjávarafurða
og gengi 2006-2008

Janúar - apríl, á verðlagi og gengi hvers árs
Ma.kr.
Annað
Mjöl og lýsi
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
200820072006
Saltað
Fryst
Ferskt
1. Staðvirt með veginni neysluverðsvísitölu í helstu viðskiptalöndunum.
Fyrir árið 2008 er sýnt meðaltal janúar - apríl.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
1990 = 100
Mynd II-9
Verðlag sjávarafurða í erlendri mynt1
Á föstu verðlagi 2008
85
90
95
100
105
110
‘08‘06‘04‘02‘00‘98‘96‘94‘92‘90