Peningamál - 01.07.2008, Blaðsíða 21

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
8
•
2
21
Traust á innlendu bankana forsenda þess að gjaldmiðlaskipta-
markaðurinn komist í samt horf
Forsenda þess að gjaldmiðlaskiptamarkaðurinn komist aftur í samt
horf er að íslensku bankarnir öðlist á ný traust á erlendum mörkuðum.
Bið virðist geta orðið á því, ef marka má þróun skuldatryggingarálags
þeirra. Eftir að það náði sögulegu hámarki undir lok mars tók það að
lækka, m.a. vegna jákvæðra frétta af fjármögnun þeirra og í takt við
lækkun á skuldatryggingarálagi á erlenda banka. Breytingar á álagi
íslensku bankanna hafa að jafnaði fylgt álagi erlendra fjármálafyrir-
tækja, en sveiflur hafa þó verið meiri. Frá júníbyrjun hefur skulda-
tryggingarálag íslensku bankanna hækkað á ný eins og skuldatrygg-
ingarálag erlendra fjármálafyrirtækja.
Vaxandi ótti við verðbólgu víða um heim
Erlendir grunnvextir hafa farið hækkandi á ný eftir tímabil lækkunar.
Ótti við vaxandi verðbólgu hefur víða aukist mikið það sem af er ári og
hefur ávöxtunarkrafa ríkisskuldabréfa í Evrópu sem og í Bandaríkjunum
farið hækkandi frá því í mars vegna þessa og væntinga um viðbrögð
seðlabanka við vaxandi verðbólgu. Eftir útgáfu Peningamála í apríl
hafa bæði Seðlabanki Bandaríkjanna og Englandsbanki reyndar lækkað
stýrivexti um 0,25 prósentur, en litlar líkur eru taldar á frekari lækkun í
bráð sakir ótta við vaxandi verðbólgu. Stýrivextir hafa haldist óbreyttir
í flestum öðrum iðnríkjum, en hafa hækkað í mörgum nýmarkaðsríkj-
um, þar sem alvarlegur verðbólguvandi virðist í uppsiglingu.
Framboð lánsfjár enn af skornum skammti
Útlán lánakerfisins á fyrsta fjórðungi ársins voru umtalsvert meiri
en á sama tíma fyrir ári og nálgast ársvöxturinn nú sín hæstu gildi.
Aukningin er að miklu leyti til komin vegna lækkunar á gengi krón-
unnar. Í lok mars í ár var vísitala gengisskráningar miðað við víða
vöruviðskiptavog tæplega 33% hærri en á sama tíma í fyrra. Í reynd
hefur hægt á vexti útlána innlánsstofnana eftir að tekið hefur verið
tillit til áætlaðrar gengis- og verðuppfærslu. Ársvöxturinn er þó enn
mikill eða tæplega 30%. Útgáfa nýrra íbúðalána með veði í fasteign
hefur dregist verulega saman hjá bönkunum það sem af er ári. Á það
sinn þátt í því að velta á fasteignamarkaði hefur verið í sögulegu lág-
marki. Á sama tíma hefur eftirspurn eftir slíkum lánum beinst fremur
að Íbúðalánasjóði og lífeyrissjóðunum þar sem skilyrði til lántöku hafa
ekki verið hert að sama skapi og í bönkunum. Þótt fyrir liggjandi gögn
gætu bent til annars eru sterkar vísbendingar um að framboð lánsfjár
hafi minnkað til muna og kjörin versnað.
Ástæður aukningar útlána í hagtölum á sama tíma og fregnir
berast af þrengingum á lánsfjármarkaði má líklega rekja til nokkurra
þátta. Í fyrsta lagi hafa loforð fyrir lánum í ýmsum tilvikum verið gefin
nokkru áður en þrengja fór að á mörkuðum. Í öðru lagi er líklegt að
bankarnir sjái hag sínum betur borgið með því að fyrirtæki ljúki við
verk, sem þegar eru hafin, heldur en að loka á fjármögnun þeirra
strax, þannig að þau sitji uppi með hálfbyggðar og illseljanlegar eignir.
Í þriðja lagi er líklegt að þrengingum á markaði með fyrirtækjaskulda-
bréf og -víxla hafi að einhverju leyti verið mætt með auknum banka-
lánum. Skuldir fyrirtækja hafa því ekki endilega aukist heldur hefur
Heimildir: Bloomberg, Reuters.
Mynd III-7
Skuldatryggingarálag íslenskra banka
og vísitala evrópskra fjármálafyrirtækja
Daglegar tölur 8. júlí 2006 - 1. júlí 2008
Punktar
Kaupþing
Glitnir
Landsbanki
Vísitala evrópskra fjármálafyrirtækja
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1.000
1.100
200820072006
Heimild: Reuters EcoWin.
Mynd III-8
Ávöxtunarkrafa tíu ára ríkisskuldabréfa
Daglegar tölur 3. janúar 2005 - 1. júlí 2008
Bandaríkin
Evrusvæði
%
2,5
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
2008200720062005
Breyting frá sama ársfjórðungi fyrra árs (%)
Mynd III-9
Útlánaaukning lánakerfisins1
1. ársfj. 1997 - 1. ársfj. 2008
0
10
20
30
40
50
60
70
‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98‘97
1. Vegna breytingar á lánaflokkun eru tölur frá og með þriðja árs-
fjórðungi 2003 ekki fyllilega sambærilegar við eldri tölur.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Heimili
Fyrirtæki
Alls