Peningamál - 01.07.2008, Blaðsíða 19

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
8
•
2
19
Að peningamarkaðir, gjaldeyrismarkaðir og eftirmarkaðir með verð-
bréf starfi eðlilega er mikilvægt fyrir miðlun peningastefnunnar.
Eðlileg starfsemi markaða er þar að auki lykilundirstaða langtíma-
hagvaxtar og stöðugleika. Á síðustu mánuðum hefur hins vegar
hrikt í þessum mikilvægu undirstöðum vegna fjármálaóróa í kjölfar
alþjóðlegrar lánsfjárkreppu. Mikilvægt er að markaðsaðilar haldi
áfram að bregðast við þessari stöðu á viðeigandi hátt. Framþróun
og vöxtur skilvirkra skiptasamninga- og afl eiðumarkaða mun áfram
gegna mikilvægu hlutverki í því að bæta áhættustjórnun, stuðla að
fjármálastöðugleika og að lokum verðstöðugleika og almennum
efnahagslegum stöðugleika.1
Peninga- og vaxtaskiptamarkaðir
Peningamarkaðir, þar sem samkeppni ríkir og seljanleiki er nægur,
veita markaðsaðilum aðgang að skammtímafjármögnun eða fjár-
festingartækifærum og færi á að meðhöndla lausafjáráhættu. Auk
þess styðja þeir við miðlun peningastefnunnar út í raunhagkerfi ð,
veita upplýsingar um mat markaðsaðila á framtíðarþróun vaxta og
bæta verðmyndun fjáreigna. Á síðustu mánuðum hafa lítil viðskipti
átt sér stað á millibankamarkaði með krónur þar sem viðskiptabank-
ar og sparisjóðir gera skammtíma lánasamninga sín á milli. Seljanleiki
á innlendum markaði varð að engu um leið og óróa gætti þegar
dró úr framboði erlendrar fjármögnunar í gegnum gjaldeyrisskipta-
samninga.2 Veltan minnkaði úr 80 ma.kr. í mars í 12,7 ma.kr. í apríl
og dróst enn frekar saman í maí í 9,5 ma.kr. (sjá mynd 1). Ókyrrð
á peningamarkaði hefur komið fram víða um heim og millibanka-
vextir í þróuðum löndum hafa hækkað ört sem endurspeglar hærri
lánsáhættu. Á Íslandi hefur takmarkaður aðgangur að lausafé og
takmarkaður vilji til viðskipta fyrst og fremst valdið aðlögun á um-
fangi viðskipta. Erlendir aðilar hika enn við að taka beina lánsáhættu
í íslenskum bönkum og kjósa heldur ríkistryggð verðbréf í krónum.
Umsvif á vaxtaskiptamarkaði hafa einnig dregist verulega saman eft-
ir að útgáfa jöklabréfa stöðvaðist.
Mikilvægt er að bregðast við undirliggjandi ástæðum þess að
skammtíma lausafjárstýring bankanna fari ekki fram á peningamark-
aði og þeir kjósi fremur að leggja umfram lausafé inn á reikninga í
Seðlabankanum. Þegar vísbendingar koma fram um að alþjóðlegir
fjármálamarkaðir séu að færast í eðlilegt horf gæti verið gagnlegt
að endurskoða uppbyggingu peningamarkaðarins til að auka hvata
markaðsaðila til að lána hvor öðrum og auka þannig skilvirkni mark-
aðarins. Í öðru lagi kann að vera æskilegt að laða stórar innlendar, og
mögulega erlendar, fjármálastofnanir að peningamarkaði til að auka
samkeppni. Auk þess munu umbætur á peningamarkaði víðs vegar í
heiminum og á fjármögnunarskilyrðum íslenskra banka hafa jákvæð
smitáhrif á innlendan peningamarkað.
Gjaldeyrismarkaðir
Gjaldeyrismarkaður, þar sem seljanleiki er nægur, hjálpar til við að
draga úr fl ökti núgengis og kostnaði gjaldeyrisviðskipta. Verðlagning
á íslenska stundarmarkaðnum með gjaldeyri (e. spot FX market) virk-
ar nokkuð vel en seljanleiki á markaði, t.d. þegar hann er áætlaður
út frá kaup-/sölubilum, er samt sem áður minni en á öðrum litlum
þróuðum gjaldeyrismörkuðum. Engu að síður gæti fjölgun erlendra
Rammagrein III-1
Mikilvægi skilvirkra
fjármálamarkaða
1. Til frekari upplýsinga, sjá t.d. Gray, S. T and N. Talbot (2006). „Developing financial
markets“. Bank of England, Handbooks in Central Banking, no. 26 og Bernanke, B. S.
(2008). „Liquidity provision by the Federal Reserve“, ræða í Federal Reserve Bank of
Atlanta 13. maí 2008.
2. Auk þess getur 75 ma.kr. útgáfa Seðlabanka Íslands á innstæðubréfum hafa stuðlað að
því að það dró úr seljanleika og innlendir markaðsaðilar hiki nú við að stunda viðskipti
á millibankamarkaði þar sem ekkert veð liggur að baki viðskiptanna.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Mynd 1
Velta á millibankamarkaði með krónur
Janúar 2006 - maí 2008
Ma.kr.
Yfir nótt
Vika
Tvær vikur - eitt ár
0
50
100
150
200
250
2006 2007 2008
Mynd 2
Dagleg velta á millibankamarkaði með gjaldeyri
Daglegar tölur 3. apríl 2006 - 29. maí 2008
M.kr. Viðskiptavegin vísitala
Velta (h. ás)
Viðskiptavegin vísitala (v. ás)
Heimild: Seðlabanki Íslands.
110
115
120
125
130
135
140
145
150
155
160
0
15
30
45
60
75
90
105
120
135
150
20072006 2008