Peningamál - 01.07.2008, Blaðsíða 23

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
8
•
2
23
IV Innlend eftirspurn og framleiðsla
Aðlögun efnahagslífsins að jafnvægi er hafin. Ört dregur úr þrótti
eftir spurnar, eignaverð lækkar, fjármagnskostnaður eykst, kaupmáttur
launa fer minnkandi og samdráttur atvinnu er framundan. Heimili,
fyrirtæki og þjóðarbúið í heild sinni þurfa að standa undir aukinni
greiðslubyrði og vinda ofan af skuldasöfnun liðinna ára á sama tíma
og tekjur dragast saman, lánskjör versna og samdráttar gætir í efna-
hagslífinu. Erfiðar aðstæður á fjármálamörkuðum, sem leitt hafa til
mikillar lækkunar á gengi krónunnar, leiða til þess að aðlögunin verður
hraðari en ella og jafnframt erfiðara að sjá hana fyrir. Trúverðugleiki
peningastefnunnar og virkni miðlunarferlis hennar hafa veruleg áhrif
á hraða aðlögunarinnar og kostnað þess að endurheimta verðstöð-
ugleika í formi tapaðrar framleiðslu.1
Fjarar hratt undan vexti einkaneyslu ...
Vöxtur einkaneyslu var 5,2% á fyrsta fjórðungi ársins samkvæmt
bráðabirgðatölum Hagstofu Íslands, sem er heldur minni vöxtur en
spáð var í apríl. Vöxturinn jókst eftir því sem leið á síðasta ár og
hélst sterkur fram á fyrstu mánuði þessa árs. Gengislækkun krón-
unnar, mikil verðbólga, kólnun á fasteignamarkaði og uppsagnir á
vinnumarkaði leggjast á eitt til að draga máttinn úr einkaneyslu. Í
síðasta hefti Peningamála, var gert ráð fyrir verulegum umskiptum
í þróun einkaneyslu í ár. Vísbendingar eru um að þau umskipti verði
jafnvel sneggri en gert var ráð fyrir í aprílspánni. Veltutölur gefa til
kynna að vöxtur einkaneyslu hafi minnkað ört undanfarna mánuði og
samdráttur sé á næsta leiti eða þegar tekið að gæta (sjá mynd IV-4).
Bifreiðaskráningum hefur fækkað verulega eftir að hafa náð methæð-
um í upphafi ársins. Væntingavísitala Gallup hefur ekki mælst lægri
síðan í lok árs 2001 (sjá mynd IV-3). Spáð er lítils háttar samdrætti
á öðrum fjórðungi ársins og samdrætti einkaneyslu um u.þ.b. 1% á
árinu öllu.
... og spáð er um 15½% samdrætti einkaneyslu á spátímabilinu
Samdráttur einkaneyslu er óumflýjanlegur og gegnir lykilhlutverki í
aðlögun þjóðarbúskaparins að jafnvægi. Vöxtur hennar undanfarin ár
hefur verið knúinn af miklum vexti ráðstöfunartekna, ríkulegu fram-
boði lánsfjár í innlendum sem erlendum gjaldmiðli og væntingum um
áframhaldandi vöxt tekna og atvinnu. Kaupmáttur ráðstöfunartekna
jókst um rúmlega fjórðung frá árinu 2002 til 2007. Á næstunni þurfa
heimilin að standa undir aukinni greiðslubyrði og jafnvel grynnka
á skuldum við aðstæður þar sem fjármálaleg skilyrði hafa versnað,
atvinna minnkar og kaupmáttur ráðstöfunartekna dregst saman af
völdum verðbólgu og þyngri greiðslubyrði skulda. Spáð er að kaup-
máttur ráðstöfunartekna dragist saman um tæp 11% á spátímabilinu.
Lækkun eignaverðs veldur að auki því að auður heimila dregst saman.
1. Grunnspáin byggist á stýrivaxtaferli sem að mati sérfræðinga Seðlabankans dugir til þess
að verðbólga hjaðni að verðbólgumarkmiði bankans innan ásættanlegs tíma og haldist
stöðug í nánd við 2,5% eftir það. Nánara yfirlit yfir þjóðhagsspá er að finna í viðauka 1,
bls. 54. Helstu breytingar á þjóðhagsspá frá Peningamálum 2008/1 eru raktar í ramma-
grein IV-1. Greint er frá helstu breytingum á verðbólguspá í rammagrein IX-1.
Mynd IV-1
Þróun þjóðarútgjalda og
framleiðsluspennu 1991-20101
1. Grunnspá Seðlabankans 2008-2010.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Magnbreyting frá fyrra ári (%)
Framleiðsluspenna (h. ás)
Þjóðarútgjöld (v. ás)
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
‘09‘07‘05‘03‘01‘99‘97‘95‘93‘91
% af framleiðslugetu
Mynd IV-2
Þróun einkaneyslu og
ráðstöfunartekna 1991-20101
1. Grunnspá Seðlabankans 2008-2010. Ráðstöfunartekjur eru mat
Seðlabankans.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
%
Einkaneysla
Ráðstöfunartekjur
-10
-5
0
5
10
15
‘09‘07‘05‘03‘01‘99‘97‘95‘93‘91
40
60
80
100
120
140
160
-8
-4
0
4
8
12
16
20082007200620052004200320022001
Væntingavísitala Gallup (v. ás)
Vöxtur einkaneyslu (h. ás)
1. Miðað er við þriggja mánaða meðaltal væntingavísitölu Gallup.
Heimildir: Capacent Gallup, Hagstofa Íslands.
Vísitala Magnbreyting frá fyrra ári (%)
Mynd IV-3
Einkaneysla og væntingavísitala Gallup1
1. ársfj. 2001 - 2. ársfj. 2008
Væntingavísitala Gallup til sex mánaða (v. ás)