Peningamál - 01.07.2008, Síða 39

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
8
•
2
39
VIII Verðlagsþróun
Verðbólga hefur aukist hratt undanfarna mánuði, mun meira en spáð
var í síðustu Peningamálum, og mældist 12,7% í júní. Mikill verðbólgu-
þrýstingur hefur birst í langflestum undirþáttum vísitölu neysluverðs.
Áhrif gengislækkunar krónunnar á fyrsta fjórðungi þessa árs á verðlag
innfluttrar vöru voru töluvert meiri og komu hraðar fram en búist var
við. Hugsanlegt er að uppsafnaður dulinn kostnaðarþrýstingur vegna
launahækkana, hækkunar olíu- og matvælaverðs á heimsmarkaði o.fl.
hafi komið fram þegar gengi krónunnar féll. Þjónustuverðbólga hefur
einnig aukist mikið frá því í mars sl. Minni hækkun húsnæðisliðar hefur
vegið á móti, enda hefur íbúðaverð lækkað á síðustu mánuðum.
Verðbólga hefur ekki verið meiri síðan árið 1990
Á þessu ári hefur vísitala neysluverðs hækkað um 1,5% að meðaltali
milli mánaða. Verðbólga var 7% á fyrsta fjórðungi þessa árs og í síðustu
Peningamálum var spáð að hún yrði 9,7% á öðrum fjórðungi ársins.
Í reynd var verðbólgan rúmum tveimur prósentum meiri eða 12% og
hefur ekki verið meiri síðan árið 1990. Undirliggjandi verðbólga miðað
við kjarnavísitölu 3 mældist rúmlega 10% í júní. Hún hefur ekki aukist
jafn hratt og heildarverðbólgan þar sem áhrif hækkunar raunvaxta og
verðhækkunar búvöru, ávaxta, grænmetis og bensíns eru undanskilin,
en hefur þó aukist um þrjár prósentur frá marsmánuði.
Samsetning verðbólgunnar hefur einnig breyst eftir að húsnæðis-
verðbólga tók að hjaðna og gengi krónunnar lækkaði. Verðhækkun
innfluttrar vöru skýrir nú tæplega 40% af tólf mánaða verðbólgu og
vægi húsnæðisþáttarins hefur minnkað. Verðbólga án húsnæðis hefur
því aukist mjög hratt og mældist rúmlega 12% í júní samanborið við
2,3% í ársbyrjun.
Veruleg kólnun á húsnæðismarkaði
Umsvif á húsnæðismarkaði hafa dregist verulega saman frá áramót-
um og velta verið með minnsta móti. Árstíðarleiðrétt íbúðaverð á
höfuðborgarsvæðinu hafði í maí lækkað um 2½% að nafnvirði frá
ársbyrjun og um 7% að raunvirði. Verð á landsbyggðinni hefur þróast
með svipuðum hætti. Því hefur dregið úr árshækkun íbúðaverðs á öllu
landinu, sem nam rúmlega 7% í júní.1 Framboð lánsfjár bæði í inn-
lendum og erlendum gjaldmiðlum hefur minnkað undanfarna mánuði
og kaupmáttur ráðstöfunartekna dregist saman. Lausafjárkreppa og
órói á alþjóðlegum fjármálamörkuðum hafa leitt til þess að innlend-
ir viðskiptabankar hafa dregið úr útlánum og lækkað veðhlutföll.
Lánsfjáreftirspurn hefur því beinst í auknum mæli að Íbúðalánasjóði og
lífeyrissjóðum. Einnig hafa mikil verðbólga, sveiflur í gengi krónunnar
og horfur um verðlækkun húsnæðis hugsanlega dregið úr lánsfjáreftir-
spurn og áhuga einstaklinga á að kaupa húsnæði. Nýlegar breytingar
er varða lánafyrirkomulag hjá Íbúðalánasjóði munu þó auka lánsfjár-
aðgang þar sem lánveitingin tekur framvegis mið af kaupverði eigna
í stað brunabótamats auk þess sem hámarkslánsfjárhæð var hækkuð
(sjá kafla III og IV).
1. Samkvæmt vísitölu markaðsverðs hjá Hagstofu Íslands.
Mynd VIII-1
Verðbólga janúar 2001 - júní 20081
0
2
4
6
8
10
12
14
20082007200620052004200320022001
12 mánaða breyting vísitölu (%)
1. Kjarnavísitölur mæla undirliggjandi verðbólgu, kjarnavísitala 1 er
vísitala neysluverðs án búvöru, grænmetis, ávaxta og bensíns. Í
kjarnavísitölu 2 er að auki verðlag opinberrar þjónustu undanskilið.
Kjarnavísitala 3 undanskilur til viðbótar áhrif af breytingum
raunvaxta.
Heimild: Hagstofa Íslands.
Vísitala neysluverðs
Kjarnavísitala 1
Kjarnavísitala 2
Kjarnavísitala 3
Verðbólgumarkmið Seðlabankans
Mynd VIII-2
Verðbólga á ýmsa mælikvarða
janúar 2001 - júní 2008
12 mánaða breyting (%)
Vísitala neysluverðs
Vísitala neysluverðs án húsnæðis
Kjarnavísitala 3 án skattaáhrifa
Vísitala neysluverðs án beinna áhrifa lækkunar
óbeinna skatta
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
20082007200620052004200320022001
Heimild: Hagstofa Íslands.
Mynd VIII-3
Dreifing verðhækkana vísitölu neysluverðs
janúar 2001 - júní 2008
12 mánaða breyting vísitölu (%) %
Hlutfall vöruflokka sem hækka í verði (v. ás)1
Vísitala neysluverðs (h. ás)
0
10
20
30
40
50
60
70
80
0
2
4
6
8
10
12
14
16
20082007200620052004200320022001
1. Notað er 3 mánaða miðsett meðaltal.
Heimild: Hagstofa Íslands.