Peningamál - 01.05.2010, Síða 25

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
0
•
2
25
III Fjármálaleg skilyrði
Vextir hafa almennt farið lækkandi í takt við lækkun vaxta Seðlabankans.
Þrátt fyrir það hefur gengi krónunnar heldur styrkst það sem af er ári.
Á sama tíma hefur verulega dregið úr vexti peningamagns í umferð.
Fjármálaleg skilyrði heimila og fyrirtækja eru enn erfið, en aðgerðir
stjórnvalda og bankakerfisins til að létta á skuldabyrði og endur-
skipuleggja skuldir hafa bætt fjármálaleg skilyrði þeirra.
Vextir Seðlabankans hafa verið lækkaðir í tvígang á þessu ári
Nú eru útistandandi um 77,2 ma.kr. í 28 daga innstæðubréfum útgefn-
um af Seðlabankanum en hámarksvextir á þeim hafa verið lækkaðir í
tvígang frá útgáfu síðustu Peningamála í janúar, úr 9,75% í 8,75%.
Vextir á viðskiptareikningum fjármálastofnana í Seðlabankanum hafa
einnig verið lækkaðir úr 8,5% í 7,5%. Útlánsvextir bankans voru
einnig lækkaðir með samsvarandi hætti: 7 daga veðlánavextir í 9%
og daglánavextir í 10,5%. Þessar lækkanir voru í meginatriðum í sam-
ræmi við væntingar markaðsaðila.

Seðlabankinn dró úr ofgnótt lausafjár með útgáfu innstæðubréfa
Lausafé í fjármálakerfinu jókst verulega strax í kjölfar hrunsins og safn-
aðist upp í bankakerfinu. Þar fóru saman takmarkaður vilji fjármagns-
eigenda til að taka áhættu, fjármagnshöft, takmarkað framboð ann-
arra fjárfestingarkosta og ríkisábyrgð bankainnstæðna. Þessi ofgnótt
lausafjár gerði það að verkum að skammtíma markaðsvextir fóru um
tíma á síðasta ári niður fyrir lægstu vexti Seðlabankans og endurspegl-
uðu því ekki það aðhald peningastefnunnar sem að var stefnt og hefði
það getað grafið undan gengisstöðugleika. Til að vinna á móti þessu
hóf bankinn útgáfu innstæðubréfa með mánaðar bindingu. Með því
tókst að draga úr lausafé í umferð og eru markaðsvextir nú innan
vaxtagangsins, þ.e. bilsins á milli daglánavaxta Seðlabankans og vaxta
á viðskiptareikningum.
Peningamagn í umferð er tekið að dragast saman
Eftir fall bankanna og miklar breytingar á framboði sparnaðar- og
fjárfestingarkosta í bankakerfinu sem fylgdu í kjölfarið, jukust inn-
stæður í bankakerfinu mikið. Einnig jukust innstæður innlánsstofnana
í Seðlabankanum sem kemur fram sem aukning grunnfjár. Af því að
bankarnir færðu laust fé af innstæðureikningum í Seðlabankanum
og yfir í fyrrnefnd innstæðubréf með mánaðar bindingu hafði útgáfa
þeirra þau áhrif að grunnfé Seðlabankans tók að dragast saman aftur.
Þá má sjá að undir lok síðasta árs tók peningamagn í umferð
einnig að dragast saman á milli ára eftir mikla aukningu árin á undan
(ítarlegri umfjöllun um þróun efnahagsreiknings Seðlabankans og pen-
ingamagns er að finna í rammagrein III-2). Samdráttinn má einkum rekja
til breytinga á innlánum með minnstu bindingu. Enn vantar nokkuð upp
á að ítarleg gögn um þróun útlána bankakerfisins liggi fyrir en þessi sam-
dráttur peningamagns bendir til þess að útlánastarfsemi bankakerfis ins
sé enn með hægara móti. Eins og rakið verður nánar hér að neðan,
endurspeglar það erfið skilyrði heimila og fyrir tækja, ásamt því að
endurskipulagningu á efnahag bankanna sjálfra er ekki að fullu lokið.
Mynd III-1
Vextir Seðlabanka og skammtíma markaðsvextir
Daglegar tölur 1. janúar 2009 - 30. apríl 2010
%
Vextir á veðlánum
Daglánavextir á millibankamarkaði
Meðalávöxtun tekinna tilboða við útgáfu ríkisvíxla1
Viðskiptareikningar
Daglánavextir
Hámarksvextir á 28 daga innstæðubréfum
1. Þar sem velta á eftirmarkaði með ríkisvíxla er lítil er hér eingöngu
um ávöxtunarkröfu í útboðum ríkisvíxla að ræða.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
OSÁJJMAMFJ N D J F M A
2009 2010
Mynd III-2
Peningamagn í umferð
September 2003 - desember 2009
Ma. kr.
M1
M2
M3
Heimild: Seðlabanki Íslands.
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
200920082007200620052004‘03
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
16.000
18.000
AMFJD
M.kr.
Mynd III-3
Velta á millibankamarkaði með krónur
Daglegar tölur 1. desember 2008 - 30. apríl 2010
Heimild: Seðlabanki Íslands.
ÁJJM O N D J F M AS
2009‘08 2010