Skírnir - 01.01.1975, Qupperneq 200

198
BERGSTEINN JONSSON
SKIRNIR
menn, þessir andríku fagurkerar og sérvitru stafkrókamenn, skyldu
í friði fá að stranda eða sökkva sinni fleytu. En eftirtektarvert er,
að engu færri úr þeim flokki urðu síðar meir stöðugir við málstað
stjórnarbótar á Islandi en menn sem í æsku fylltu flokk Jóns.
Höfundur hefði gjarnan mátt leiða athygli manna betur að því,
að þrátt fyrir eins konar ofríkishneigð stofnenda Fjölnis, sem gerði
Jóni Sigurðssyni og vinum hans óvært í þeirra hópi, þá virðist
langtum meira lýðræði hafa ríkt í Fjölnisfélaginu en Félagsrita-
flokknum.
Vissulega er hér vægilega frá því sagt að Brynjólfur virðist hrein-
lega hafa gefizt upp á formennsku í félagi Fjölnismanna haustið
1845. Aður hafði hann troðið þá slóð auðmýkinganna að sækja um
inngöngu fyrir félag sitt í Félagsritahópinn og þar með innlimun
Fjölnis í Ný félagsrit. En Jón Sigurðsson hefur reynt að dylja á-
hugaleysi sitt á þess háttar sameiningu með því að skjóta sér bak
við ógeð á stafsetningarkreddu Konráðs. Kemur fram (bls. 81) að
Brynjólfur sá mætavel gegnum fyrirslátt Jóns, og hefur það naum-
ast slæft sviða hans undan hryggbrotinu. Ég sé ekki betur en Jauk-
rétt sé skilgreining Brynjólfs á afstöðu Jóns og félags hans (nm. á
bls. 82) þegar hann segir: „ . . . hann [Jón] er í rauninni allt fé-
lagið.“
En uppgjöf Brynjólfs 1845 kann að hafa stafað af því að þá var
Jónas fallinn frá og þeir Konráð einir eftir. Hefur Brynjólfur fund-
ið sem var, að annaðhvort yrði skammt að bíða endaloka ársritsins
og félagsskaparins eða hvort tveggja lenti fyrr en varði í annarra
höndum. Yrði þá von bráðar vikið af þeim þrönga vegi sem þeir
félagar töldu sig hafa markað í öndverðu. Þá er ekki óhugsanlegt
að Brynjólfi hafi óað við, þrátt fyrir það að hann hefði alltaf pen-
inga og sœi ekki í skildinginn (eins og Gröndal sagði) að standa
til langframa undir hallanum af útgáfu Fjölnis.
Þátturinn um stofnun Fjölnisfélagsins og útgáfu Fjölnis fyllir
nokkuð upp í fyrri frásagnir, sem um sama skeið fjalla. En til þessa
hefur af ýmsum ástæðum oftar verið á ævikvöld og helstríð Fjölnis
horft af hlaði Félagsritamanna.
Vonbrigðum veldur aftur á móti hversu sparlega höfundur lætur
í té vitneskju sína og heimildir af atburðum og mönnum þessi efni
áhrærandi. Geldur þjóðarsagan þar sem oftar ævisögunnar.