Sagnir - 01.06.1998, Side 9

Sagnir - 01.06.1998, Side 9
Flestir kannast við örlög Björns Þorleifssonar ríka. Hann var á tímabili voldugur auðmaður, er fór tíðum um rænandi og ruplandi. Á sama tíma og þessu fór fram var konungsvald óðum að styrkjast á Íslandi eftir áratuga- langt ofríki Englendinga. Hvernig fór þetta tvennt saman?1 FYRSTU ÁRIN Um æsku Björns ríka er lítið vitað. Talið er að hann hafi fæðst í Vatnsfirði árið 1408. Ólst hann að mestu upp þar.2 Björn var sonur Þorleifs Árnasonar sýslumanns að Auðbrekku í Hörgárdal og Kristínar Björnsdóttur, Jórsalafara Einarssonar. Af systkinum Björns var Einar hirðstjóri þekkt- astur.3 Björn eignaðist launbörn áður en hann kvongaðist Ólöfu Loftsdóttur. Þau voru: Jón danur, Þóra kona Guðna sýslumanns Jónssonar á Kirkjubóli og Þuríður, sem varð kona Narfa Þorvaldssonar á Narfeyri í Skógarstrandarhreppi á Snæfellsnesi.4 Í Sýslumannaæfum segir að brúðkaup Björns og Ólafar hafi farið fram um 1428.5 Kaupmáli Björns er glataður og því ekki vitað nákvæmlega hvenær hann var gerður. Líklegra er þó að þau hafi gifst nokkrum árum seinna, eða stuttu eftir andlát föður Ólafar, Lofts Guttormssonar sem lést 1432. Loftur ríki, skáld og hirðstjóri á Möðruvöllum í Eyjafirði, var vell- auðugur. Hann erfði stórfé eftir Pláguna 1402 - 1404.6 Kom því saman geysilegur auður er Björn og Ólöf gengu í eina sæng. Árið 1433 hlaut Björn bændaeignina í Vatnsfirði að gjöf frá ömmu sinni, Solveigu Þorsteinsdóttur. Má telja þann atburð að einhverju leyti undirbúning að væntanlegu kvon- fangi hans, ekki átti Björn að ganga eignalítill í hjónabandið. Ólöf þótti sterkefnuð og því efalítið ágætastur kvenkostur. Þetta gaf Arnóri Sigurjónssyni ástæðu til heilabrota um mann- gildið, „auðvitað væri það vandmetnara en arfurinn.“7 Björn og Ólöf bjuggu á Skarði á Skarðströnd, en þá jörð hlaut hún í arf frá föður sínum. Var jarðeignin í þann tíð talin vera höfuðsetur „sjálfstektarhöfðingjanna“ á Íslandi.8 Þessi nafngift Björns Þorsteinssonar á bæ þeirra hjóna er viðeigandi því auðsældina mátti að nokkru rekja til ætta beggja og sumpart til fégirndar og ásælni. Börn Ólafar og Björns voru þau Þorleifur hirðstjóri, Solveig, Einar og Árni hermaður. Hjónin voru fjárgæslumenn miklir, enda létu þau eftir sig meiri auð en dæmi eru til um á Íslandi. Urðu því börn þeirra stórauðug;9 og afkomendur þeirra, Páll og Solveig á Skarði, létu eftir sig auð fjár. GUðMUNDAREIGNIR Á 15. öld kölluðust æðstu embættismenn konungs á Íslandi, hirðstjórar. Þeir voru oftast tveir, en stundum einn og jafnvel fjórir. Bogi Benediktsson taldi líklegt að Björn ríki hafi snemma gegnt stöðu hirðstjóra í Dalasýslu og stærstum hluta Vestfjarða.10 Fyrir því eru þó engar heimildir. Fátt segir af afrekum Björns fyrr en hann, ásamt bróður sínum Einari, hóf að deila við Guðmund ríka Arason um miðja 15. öld. Guðmundur var mágur þeirra bræðra, kvænt- 8 Sagnir 19 (1998) SAGNIR ‘ 98 Magnús Magnússon: ”Róstugt var á Rifi flá ríki Björn flar dó” Af Birni Þorleifssyni ríka Fátt segir af afrekum Björns fyrr en hann, ásamt bróður sínum Einari, hóf að deila við Guðmund ríka Arason um miðja 15. öld.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.