Sagnir - 01.06.1998, Blaðsíða 25

stæðra hetja, sem héldu þar Alþingi 930-1262.
Menn hafa gert sér grein fyrir þessum tengslum Þing-
valla við gullöldina og nýtt sér þau í gegnum árin. Á Þing-
vallafundunum átti að lýsa vilja þjóðarinnar og staðsetningin
að innblása mönnum réttan anda. Í bréfi sem Jón Jónsson á
Stafafelli skrifaði Pétri Jónssyni á Gautlöndum árið 1896,
lýsti hann þeim áhrifum sem Þingvellir höfðu á fundarmenn á
Þingvallafundi:
Svo koma menn á þennan fornhelga stað, þar sem
alt minnir menn á gullöld landsins, þá er það
var engu útlendu valdi háð, og er þá engin
furða, þótt menn hrífist af snjöllum fortölum
annara eins manna og B.[enedikts]
Sv.[einssonar] o.fl., og þyki mínkun að
„draga úr sjálfstjórnarkröfunum“ eða gjöra
sig að nokkru frásneiddan „frelsis-
flokknum“, eg tala nú ekki um að „selja vor
helgustu réttindi á vald Dana“ eða láta undan
stjórninni í neinu.29
Þingvellir voru þannig notaðir til að blása mönnum í brjóst
réttan anda í sjálfstjórnarbaráttunni við Dani. Þeir minntu
fundarmenn alla á gullöldina og með hana fyrir
hugskotssjónum gátu þeir ekki svikið landið og þjóðina.
HELGIREITUR
Þingvellir eru ekki aðeins þjóðminningastaður Íslendinga hel-
dur einnig helgireitur Íslands.
Á öllum þeim þjóðhátíðum
sem hér hafa verið haldnar
má sjá þessar hugmyndir
um Þingvelli sem helgan
stað og jafnvel sem upp-
sprettu íslenskrar þjóðar. Í
Tímanum árið 1874 var sagt frá þjóðhátíðinni á Þingvöllum.
Ritara fannst vera „hátíðleg stund á stöðvum þeim, innan
hinna helgu hraun-vébanda, sem lífæð þjóðarinnar er runnin
frá, og margs að minnast um liðnar aldir“.30 Þingvellir eru
því ekki aðeins helgur staður, heldur er lífæð þjóðarinnar
beinlínis runnin frá þeim. Sama viðhorf má sjá 100 árum síðar
þegar Gylfi Þ. Gíslason taldi að
á
Þingvöllum hafi „þeir útlendir menn, sem smám saman námu
þetta land, orðið Íslendingar“.31
Hugmyndir um helgireitinn Þingvellir mátti einnig
heyra á Alþingishátíðinni 1930. Jón Helgason biskup talaði
um Þingvelli sem þjóðhelgan og sögufrægan stað í
guðsþjónustu í upphafi hátíðarinnar.32 Hið sama má sjá í ræðu
Ásgeirs Ásgeirssonar. Honum fannst að ekki þyrfti langt að
leita „helgra staða og minninga. Hingað til Þingvalla leitum
vér til þess að lauga oss heilagri sögu og fegurð náttúr-
unnar.“33 Heilaga sögu íslensku þjóðarinnar er því að finna á
Þingvöllum. Það er ennfremur undirstrikað í riti sem var
gefið út fyrir útlendinga í tilefni hátíðahaldanna. Þar eru
Þingvellir kallaðir „Sinai of Iceland“ og sýnir það glöggt
stöðu þeirra í þjóðarvitundinni.34
Sú staða kom berlega í ljós 14 árum síðar, þegar
Íslendingar stofnuðu lýðveldi á Þingvöllum árið 1944. Þar
kallaði forsætisráðherra Þingvelli hinn „fornhelga fjallasal
þjóðarinnar“.35 Skýrasta dæmið um helgi Þingvalla er þó að
finna í ávarpi Sigurgeirs Sigurðssonar biskups. Þar fór hann
ekki í neinar grafgötur um hlutverk Þingvalla, þessa
sköpunarverk drottins:
Hugfangin og hljóð erum vér stödd í dag í
helgasta musteri vorst hjartkæra föðurlands
- musteri, sem hönd Drottins sjálfs hefir
gjört. Fjarlægir landar vorir dvelja hér ein-
nig í anda í þessari dýrlegu hamrakirkju,
sem þjóðin sjálf hefir vígt [...].36
Kollegi Sigurgeirs var á sama máli 30 árum
síðar þegar Íslendingar héldu upp á ellefuhundruð ára
afmæli Íslandsbyggðar. Sigurbjörn Einarsson,
notaði sömu samlíkingu, því Þingvellir voru í hans
augum „musteri Íslands, sem Guð hefur reist“.37
Þingvellir eru hér dómkirkja þjóðarinnar, gerð af
drottni en vígð af þjóð sem býr yfir guðlegum
eiginleika.
ÞJÓðAREINING
Óhætt er að segja að þjóðhátíðir eru öðru fremur haldnar til að
viðhalda einingu þjóðarinnar. Flokkskrytur
24
Kolbeinn Proppé
19
18
-
1
99
8
SAGNIR ‘ 98
Á öllum þeim þjóðhátíðum
sem hér hafa verið haldnar má
sjá þessar hugmyndir um Þingvelli
sem helgan stað og jafnvel sem
uppsprettu íslenskrar