Sagnir - 01.06.1998, Side 39

Sagnir - 01.06.1998, Side 39
Öflug rafmagnsstöð við Sogsfossana. Rafmagns- járnbraut frá Reykjavík, um Þingvelli og að Þjórsárbrú. Raflýst Reykjavík og fjöldi bæja í Mosfellssveit, Kjós, Grímsnesi og Flóa. Ótal raf- magns-mótorar til margs konar iðnreksturs í Reykjavík, og loftáburðar-verksmiðja eða verks- miðjur í Árnessýslu. Skemmtilegt og gott gistihús á Þingvöllum (lands- eign), raflýst og rafhitað, og litlir rafmagnsbátar á Þingvallavatni!1 Þessi framtíðarsýn sem áhugamaður um virkjun Sogsins setti fram árið 1912, var afar glæsileg. Áætlanir aldamóta- kynslóðarinnar voru stórar í sniðum, allsherjar endurreisn Íslands skyldi hafin. Meðal þeirra viðfangsefna sem brýnust voru talin, var virkjun vatnsafls ánna sem féllu óbeislaðar til sjávar og hagnýting þess til iðnaðar, hitunar og ljósa. Sogsvirkjun var þó of stór biti að kyngja fyrir hið fámenna og lítt þróaða íslenska þjóðfélag annars áratugarins, tíminn var ekki kominn. Fjölmörg tæknileg vandamál biðu úrlausnar, svo sem varðandi flutning á raforkunni og viða- miklar rannsóknir voru nauðsynlegar. Tryggja þurfti raf- magninu stærri markað í Reykjavík og afla fjármagns til framkvæmdanna erlendis, því engin íslensk peningastofnun hafði bolmagn til að standa straum af byggingu slíkra mann- virkja. Enn átti því mikið vatn eftir að renna óvirkjað til sjáv- ar, áður en draumurinn gat orðið að veruleika. ORKUMÁL REYKVÍKINGA Mánudaginn 27. júní árið 1921 vígði Kristján konungur tíundi rafstöð Reykvíkinga við Elliðaár. Þar með hóf Rafmagnsveita Reykjavíkur starfsemi sína með formlegum hætti.2 Elliðaárstöðin leysti af hólmi fjölda olíuknúinna einkaraf- stöðva sem starfræktar voru víðs vegar um bæinn og sáu efnameiri Reykvíkingum fyrir raforku til ljósa og að nokkru leyti til iðnaðar og vélareksturs.3 Afkastageta stöðvarinnar var 1.500 hestöfl (1.120 kW) og var frá upphafi ljóst að það dygði engan veginn til að svara orkuþörf bæjarins til lengdar. Árið 1923 var sett upp 1.000 hestafla (um 750 kW) vélasamstæða og árið 1933 var stöðin enn stækkuð og 2.000 hestafla (um 1.500 kW) túrbínu bætt við.4 Jafnframt þéttist og styrktist dreifikerfi stöðvarinnar hröðum skrefum. Árið 1923 voru 75% húsa bæjarins tengd rafstöðinni og þremur árum síðar voru 86% húsa komin í sam- band.5 Þrátt fyrir að hátt hlutfall bæjarbúa hafi átt kost á raf- magni, væri synd að segja að Reykjavík hafi verið rafvæddur bær. Atvinnulífið var skammt á veg komið með að hagnýta sér kosti hinnar nýju tækni. Árið 1930 voru rétt rúmlega 730 rafmagnsmótorar nýttir til atvinnustarfsemi í Reykjavík. Voru þeir nær allir litlir, eða rétt rúm 2,5 kW að jafnaði.6 Voru vélar þessar einkum nýttar í smáiðnaði, en orkufrekur iðnaður var vart fyrir hendi í bænum á fyrri hluta fjórða áratugarins. Sama máli gegndi um heimilin. Rafmagnsheimilistæki voru fá, einungis straujárn höfðu teljandi útbreiðslu, en tæki á borð við ísskápa, ryksugur eða þvottavélar þekktust varla. 38 Sagnir 19 (1998) 19 18 - 1 99 8 SAGNIR ‘ 98 Stefán Pálsson: Sogsvirkjun Undirbúningur Ljósafossvirkjunar og lánsfjárleit Reykjavíkurbæjar Rafvirki setur saman túrbínu ívirkjuninni. Hver hlutur er númeraður - rétt eins og plast-
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.