Sagnir - 01.06.1998, Qupperneq 47

Sagnir - 01.06.1998, Qupperneq 47
SAGNIR ‘ 98 46 19 18 - 1 99 8 Stefán Pálsson fimm árum, frá 1936 til 1940 óx hlutfall íbúða í Reykjavík sem höfðu rafmagnseldavél úr tæpum 5% upp í rúm 52%. Má því með sanni segja að fyrsta „stóriðja“ Íslandssögunnar hafi verið komið á legg í reykvískum eldhúsum fjórða áratugar- ins.66 BARIST Í BÖNKUM Saga sænska lánsins og þeirra erfiðleika sem bæjarstjórn Reykjavíkur mátti glíma við í lánsfjárleit sinni er athyglisverður kafli í íslenskri efnahagssögu og sögu höfuðborgarinnar. Reykvískir stjórnmálamenn og verk- fræðingar, með þá Jón Þorláksson borgarstjóra og Steingrím Jónsson rafmagnsstjóra í broddi fylkingar, gerðu víðreist í því skyni að tryggja sér hagstæð lán til verksins, helst án þess að þurfa að treysta á fulltingi misvinveittra ríkisstjórna Íslands. Í lánsfjárleitinni reyndu þeir að markaðssetja Ísland sem áhugaverðan fjárfestingarkost og héldu í því sambandi á lofti vaxtarmöguleikum landbúnaðarins og örum vexti Reykjavíkur, en viku ekki einu orði að fiskvinnslu og sjávar- útvegi sem sáralítið voru farin að taka rafmagnið í sína þjónustu. Auk þess að selja útlendingunum glæsta framtíðarmöguleika þjóðarinnar, studdist Reykjavíkurbær við vandaðar áætlanir og ítarlega útreikninga verkfræðinga á hugsanlegum virkjunarkostum. En allt kom fyrir ekki, þrátt fyrir kreppu á erlendum fjármálamarkaði sem meðal annars kom fram í því að lítil eftirspurn var eftir útlánum og fá fjár- festingartækifæri í boði, virtust bankastofnanir treysta varlega djarfhuga áætlunum Íslendinga – áætlunum sem til stóð að fjármagna að öllu leyti með lánsfé. Það var því ekki fyrr en tekið var að skýrast með væntanlega verktaka og framleiðendur tæknibúnaðar að skriður komst á málið. Áhrif og tengsl verktakafyrirtækjanna við fjármálamenn og vilji erlendu bankana til að tryggja viðskiptavinum sínum verkefni gerði sennilega útslagið og fleytti fjármögnun Reykjavíkurbæjar á Sogsvirkjun yfir erfiðasta hjallann. Höfundur (f. 1975) hefur BA-próf í sagnfræði frá Háskóla Íslands TILVÍSANIR 1 „Rafmagns-járnbraut. Suðurlandsjárnbrautin og framtíðarlandið.“ Ísafold, 6.nóv. 1912. 2 Lúðvík Kristjánsson: Úr bæ í borg. Nokkrar endurminningar Knud Zimsens fyrrverandi borgarstjóra um þróun Reykjavíkur. Reykjavík 1952, 277-79. 3 Varðandi fjölda og mikilvægi þessara einkarafstöðva í Reykjavík vísast til óbirtrar greinar höfundar um það efni. Stefán Pálsson: „Rafvæðingunni þjóf- startað. Einkarafstöðvar í Reykjavík fyrir stofnun Rafmagnsveitu Reykjavíkur.“ 4 Steingrímur Jónsson: „Rafmagnsveita Reykjavíkur 1920-1960.“ Saga Rafmagnsveitu Reykjavíkur. (Fylgirit 1 með ársskýrslu Sambands íslenzkra raf- veitna, 18. ár 1960.) Reykjavík 1961, 25-26. 5 Sumarliði R. Ísleifsson: Í straumsamband. Rafmagnsveita Reykjavíkur 75 ára 1921-1966. Reykjavík 1996, 56. 6 Steingrímur Jónsson: „Rafmagnsveita Reykjavíkur 1930.“ Tímarit Verkfræðingafélags Íslands. (1931), 38. 7 Sumarliði R. Ísleifsson: Í straumsamband, 156. Steingrímur Jónsson: „Rafmagnsveita Reykjavíkur 1920-1960,“ 43. 8 Steingrímur Jónsson: Um Sogsvirkjunina. Á 25 ára starfsafmæli Ljósafossstöðvar. (Fylgirit 1 með ársskýrslu Sambands íslenzkra rafveitna, 20. ár 1962.) Reykjavík 1964, 5-8. 9 Preliminary Estimates of a Hydro-Electrical Development at the River Sog in Iceland. (útg. Rafmagnsveita Reykjavíkur.) Reykjavík 1928, 9-13, 23-28. Norðmennirnir byggðu útreikninga sína á reynslu norskra raforkufyrirtækja varðandi orkusölu. Þeir reiknuðu út hver stofnkostnaður virkjunar mætti vera miðað við 30-60.000 manna bæjarfélag og raforkuframleiðslu á bilinu frá 3.000 upp í 24.000 kW. Miðuðust allir útreikningarnir við óbreytta gjaldskrá Rafmagnsveitunnar. 10 Björn Björnsson: Árbók Reykjavíkurbæjar 1940. Reykjavík 1941, 175. 11 Sumarliði R. Ísleifsson: Í straumsamband, 78. – Steingrímur Jónsson: „Rafmagnsveita Reykjavíkur 1920-1960,“ 34. 12 Sumarliði R. Ísleifsson: „Afdrifarík mistök eða eðlileg ráðstöfun? Um lokun Íslandsbanka árið 1930.“ Sagnir 4 (1983), 71. 13 Stefán Pálsson: „Við Hlemmtorgið gnæfir gasstöðin þeirra svo hátt. Gasstöð Reykjavíkur 1910-1956. Rekstur, framleiðsla og félagsleg áhrif.“ (Ritgerð til B.A. prófs í sagnfræði við Háskóla Íslands 1998), 21. 14 Álit og tillögur Skipulagsnefndar atvinnumála I. Reykjavík 1936, 48-51. 15 Snorri G. Bergsson: „Útlendingar og íslenskt samfélag 1900-1940.“ (Ritgerð til M.A. prófs í sagnfræði við Háskóla Íslands 1995), 79-80. Sumarliði R. Ísleifsson: „Íslensk eða dönsk peningabúð?,“ 149. 16 Ólafur Ásgeirsson: Iðnbylting hugarfarsins. Átök um atvinnuþróun á Íslandi 1900-1940. (Sagnfræðirannsóknir 9.) Reykjavík 1988, 107-111. 17 Steingrímur Jónsson: Um Sogsvirkjunina, 13. – Steingrímur Jónsson: „Tildrög að virkjun Sogsins eða Jóns þáttur Þorlákssonar.“ Ársskýrslur Sambands íslenzkra rafveitna, 31. ár (1973), 164. 18 Rafmagnsstjórn var stjórn Rafmagnsveitunnar og var hún pólitískt skipuð af bæjarstjórn. Þó átti Steingrímur Jónsson rafmagnsstjóri sæti í henni og þótti það óvenjulegt í stjórnsýslunni að forstjóri opinberrar stofnunar sæti einnig í stjórn hennar. Auk Steingríms sátu: Knud Zimsen, Pétur Halldórsson, Guðmundur Jóhansson, Jakob Möller, Stefán Jóhann Stefánsson og Sigurður Jónasson í stjórninni árið 1932. 19 A Hydro-Electrical Light and Power Plant on the Sog. - I - The Conditions on which Tenders are Invited. (útg. Rafmagnsveita Reykjavíkur.) Reykjavík 1930, 8-9. Í bæklingnum var þó rekinn sá varnagli að samkvæmt eldri samningum ætti breskt fjármálafyrirtæki, Prudential Incurance Company, tilkall til fyrsta kröfuréttar í Vatnsveitunni, Gasstöðinni og Elliðaárstöð ef það bæri sig eftir því. 20 The Sog Power Plant. - IV - A Summary Showing the Financial Status of Iceland and Reykjavik. (útg. Rafmagnsveita Reykjavíkur.) Reykjavík 1930. Sogsvirkjun fullkláruð árið 1937. Í lánsfjárleitinni reyndu þeir að markaðssetja Ísland sem áhuga- verðan fjárfestingarkost og héldu í því sambandi á lofti vaxtar-
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.