Sagnir - 01.06.1998, Side 63

SAGNIR ‘ 98 62
Leifur Reynisson
19
18
-
1
99
8
verkamenn í lið með
sér þar sem marx-
isminn hafði kennt
þeim að byltingin
væri þeirra. Það
kom hins vegar upp
úr dúrnum að verka-
menn höfðu afneitað
hinum meinta frels-
ara sínum. Þeir fóru
að vísu í verkfall og
röltu með stúdentum
í kröfugöngu eins og
fram hefur komið. Í
stað þess að bylta
þjóðfélaginu gerðu
þeir sig samt sem
áður ánægða með
launahækkanir og
sneru aftur til starfa
sinna eins og
ekkert hefði í skorist.
Sjónvarpið átti ekki lítinn þátt í því að
skapa þá miklu athygli sem stúdentaóeirðirnar
hlutu. Það átti þó eftir að reynast stúdentum tví-
eggjað sverð. Sú samúð sem þeir hlutu sökum
harkalegrar framgöngu lögreglunnar breyttist
fljótlega í óvild þegar eldheitar byltingarræður
manna eins og Cohn-Bendit tóku að berast inn í
stofur borgaranna. Þegar stúdentar tóku
eftir því að þeir voru einir í byltingar-
heiminum fjaraði fljótlega undan
þeim. Það átti einnig eftir að koma á
daginn að þó þeir gætu bent á ýmis-
legt sem betur mætti fara var ekki þar
með sagt að þeir hefðu lausnirnar í hand-
raðanum.8
Sjöundi áratugurinn hafði einkennst af mikilli baráttu
alls kyns réttindahópa. Það voru mikil átök í hinum vestræna
heimi þar sem ríkjandi viðhorfum varð ekki svo auðveldlega
þokað. Áttundi áratugurinn var að ganga í garð en það kom í
hans hlut að vinna úr áhrifunum.
„ÞAð ER SVOLÍTIL FORMLEYSA
RÍKJANDI“
Það er skylda stúdenta að tryggja, svo sem í þeirra
valdi stendur, að Háskólinn sé hvorki óvirtur í orði né
verki. Það gera stúdentar m. a. með því að taka ekki
þátt í óspektum eða mótmælaaðgerðum og fordæma
slíkt athæfi.9
Svo segir í yfirlýsingu stjórnar Vöku (Félags lýðræðis-
sinnaðra stúdenta) í júní 1968. Ástæða yfirlýsingarinnar
voru stúdentaóeirðir sem áttu sér stað víða um hinn vestræ-
na heim um þessar mundir. Ritstjóri Stúdentablaðsins greinir
frá stöðu mála heima á Íslandi með eftirfarandi orðum:
Í Háskóla Íslands gerist aldrei neitt. Engar hræringar,
engar óeirðir, ekkert eggjakast. Menn horfa með
aðdáun á rykið á Jóni Sigurðssyni; velta ef til vill
svolítið vöngum yfir einkunnarorðum hússins:
Vísindin efla alla dáð. [...] Aftur á móti vefst fyrir
sumum, hvað orðið vísindi þýðir. Það er kannski von,
því að húsbændurnir skilja það ekki heldur. [...] Og
svo ef eitthvað gerist úti í hinum stóra heimi, til dæmis
stúdentaóeirðir [...] þá safnast menn saman á göngum
skólans totta sínar pípur, líta til lofts og dást að ísl-
enzku steinsteyptu stuðlabergi [...] segja svo loks og
draga seiminn: Hvaða læti eru þetta? [...] Menn laga
á sér bindið, athuga hvort skyrtan er hrein og fín.
Klapp á keis. Óeirðir? Kröfugöngur? Stríð í
Vietnam! Ekki er öll vitleysan eins. [...] Í Háskóla
Íslands gerist aldrei neitt. NATO eflir hér alla dáð.10
Á forsíðu Stúdentablaðsins frá apríl 1969 er sagt frá því á
forsíðu að fjölmennur fundur
stúdenta hafi samþykkt ályktun
þar sem þeir lýsa „yfir fyllsta
stuðningi við aðild Íslands að
[Atlantshafs]bandalaginu.“11
Pólitísk róttækni var
fjarri flestu æskufólki fram
yfir miðjan 7. áratuginn.
Heimdallur þótti vænlegasti
vettvangurinn fram að því
en þau viðhorf tóku nú að
breytast. Vaxandi hópur ungs fólks missti
trú á flokkakerfið og tók að aðhyllast
óljósar umbótahugmyndir. „Pabba-
pólitík“ varð að skammaryrði.
Sérstaklega tók að bera á róttækni
meðal mennta- og listaæskunnar.
Hér sem annars staðar var æskan á
þessum árum að sækja í sig veðrið sem þjóðfélagshópur.
Sífellt fleiri sóttu nám auk þess sem námstíminn lengdist.
Menn voru ekkert að flýta sér að verða fullorðnir heldur nutu
þess lífsstíl sem æskan hafði komið sér upp.12 Með rokk- og
síðan bítlaæðinu hafði æskan fundið sér kröftugan tjáningar-
miðil. Unga fólkið tók í auknum mæli að storka þeim sem
eldri voru með framkomu sinni, klæðaburði og hártísku. Í
krafti aukinnar velmegunar var æskan sjálfstæðari en nokkru
sinni fyrr og hún virtist ætla að njóta þess eins vel og lengi og
kostur væri á.13 Með auknu sjálfstæði fór æskan að láta til sín
taka í þjóðmálaumræðunni og hún tók til við að krefjast
breytinga.
Hin nýfengna samkennd unga fólksins leiddi
óhjákvæmilega til aukins sjálfstrausts. Hinn breytti andi sem
ríkti meðal æskunnar á þessum tíma kemur vel fram í viðtali
við menntaskólakennara sem birtist í einu blaði mennta-
skólanna 1970. Þar segir meðal annars:
[F]ólk er miklu frjálslegra núna en það var, miklu
opnara finnst mér, til dæmis held ég að samskipti
nemenda séu allt öðru vísi en þau voru. Fólk var miklu
þvingaðra. [...] Það sem mér finnst einkennandi fyrir
þessa breytingu, sem mér finnst hafa orðið er, að þessi
gömlu form eru afskaplega mikið á undanhaldi, það er
að segja form á allri umgengni og félagslífi og öllu því
sem fólk gerir yfirleitt. [...] [É]g held að þetta sé
nokkurs konar millibilsástand núna. Það er svolítil
Charles De Gaulle greiðir atkvæði í fose-
takosningunum 1968 - tæpu ári síðar
hafði hann sagt af sér.
„Í Háskóla Íslands gerist aldrei
neitt. Engar hræringar, engar
óeirðir, ekkert eggjakast. Menn horfa
með aðdáun á rykið á Jóni
Sigurðssyni“