Sagnir - 01.06.1998, Side 69

SAGNIR ‘ 98 68
Leifur Reynisson
19
18
-
1
99
8
vegna þess að hugsjónafólkið lenti ýmist úti á
afvegum með uppreisn sína eða söðlaði um af
ofstæki þess sem aðeins er fær um að sjá
eina hlið á málum hverju sinni, eða er að
mjaka einhverju í einhverja átt, svo enginn
sér. Uppreisnargleðin hefur nú á annan
áratug verið annars staðar - hægra megin.
Krafturinn og sigurgleðin - vissan káta -
hefur verið þeim megin þar sem menn trúa
því að gróðavonin sé hreyfiafl framfaranna;
að framfarirnar séu mældar í hagvexti; að sam-
tak og framtak séu andorð.78
Þó svo ´68-kynslóðin sé ef til
vill félagslega virkari en aðrir, svo
vísað sé til orða Jóns Ásgeirs, er
ekki að sjá að þeir sem höfðu sig
mest í frammi meðal rót-
tæklinganna séu nú við stjórnvölinn.
Þar með er ekki sagt að núverandi
ráðamenn séu af allt öðru sauðahúsi. Þeir hafa eflaust tilein-
kað sér í einhverjum mæli þær frjálslyndiskröfur sem ´68-rót-
tæklingarnir börðust fyrir. Þeir hafa alltént orðið að taka mið
af þeim sjónarmiðum þar sem tíðarandinn hefur gert tilkall til
þess. Má í því sambandi benda á að völd stjórnmálamanna
eru langtum minni í dag en þá var vegna aukinnar vald-
dreifingar og margbreytilegri hagsmuna. Ég lít því svo á að
„yfirvaldið“ sé ekki eins óskorað í dag og áður.
Forsjárhyggjan hefur í auknum mæli orðið að víkja fyrir
frjálslyndi.
Það liggur vissulega ljóst fyrir að hörðustu róttækl-
ingarnir náðu ekki að knýja fram þær grundvallabreytingar
sem þeir höfðu hug á eftir sósíalískum eða kommúnískum
leiðum. Er það að vonum þar sem fæstir hinna róttæku höfðu
áhuga á þeirri múlbindingu sem þær hugmyndir buðu upp
á. Það er ekki auðvelt að greina orsakir þeirrar sam-
félagsþróunar sem orðið hefur síðan ´68 var og hét. Mestu
máli skiptir þó að 68-kynslóðin sem alin var upp við mjög
einsleita heimsmynd gerði uppreisn gegn valdinu með þeirri
afleiðingu að öll viðtekin gildi eru nú frekar dregin í efa en
áður. Það hefur aftur leitt til fjölskrúðugra mannlífs þar sem
umburðarlyndi hefur aukist. Það er ekki eins varhugavert að
vera öðruvísi lengur. Æskan er frjálslegri og félagslegri í fasi.
Í þessu sambandi má vísa til ´68 Hugarflug úr viðjum
vanans þar sem því er haldið fram að ´68-uppreisnin hafi í
víðasta skilningi verið „uppgjör við löngu staðnaða
menningarlega og pólitíska yfirbyggingu samfélagsins“, auk
þess sem hún hafi gert dægurmenningu alþýðunnar að fjölda-
menningu.79 Ég lít svo á að bókarhöfundum hafi tekist að
reifa kjarna málsins með þeim ummælum þó sú bók sé
annars fremur brokkgengur minnisvarði ´68-kynslóðarinnar.
Meginmálið er að með ´68-kynslóðinni er fólk ekki tilbúið að
láta segja sér fyrir verkum á sama hátt og
áður. Menningin á að koma að neðan frá
fólkinu. Það er ekki menningarpostula
að skapa þjóðinni umgjörð.
Menn höfnuðu aftur á móti ýmsum
ódýrum lausnum 68-kynslóðarinnar.
Þjóðskipulaginu verður ekki breytt og
menn vilja ekki segja skilið við neyslu-
menninguna. Krafan í dag er umbætur innan ramma nú-
verandi þjóðskipulags. Menn hafa áttað sig á því að án
markaðarins fær sú menningarflóra ekki þrifist sem aukið
frjálslyndi gerir kröfu til. Stjórnmálamönnum er hins vegar
veitt mikið meira aðhald en áður þekktist. Með frjálsari fjöl-
miðlun hafa skoðanaskipti orðið opnari og beinskeyttari.
Sú samfélagsmynd sem blasir við í dag er menningar-
leg fjölhyggja sem í sinni ýktustu mynd leiðir til algerrar
afstæðishyggju. Í efnahags- og stjórnmálum virðast menn
hins vegar hafa komist á snoðir um fremur algildar lausnir.
Aukin velmegun hefur leitt til sterkari einstaklingshyggju sem
gerir aftur kröfu til fjölbreytilegrar afþreyingar. ´68-kynslóðin
lagði vissulega mikið upp úr því að njóta lífsins enda hefur
það eflaust verið helsta ástæðan fyrir baráttu hennar. Slík
barátta hlýtur alltaf að eiga rétt á sér svo framarlega sem
heiðarlegum aðferðum er beitt. Við erum ekki frjáls þjóð í
sjálfstæðu landi nema hvert og eitt okkar eigi jafnan rétt til
þess sem lífið býður upp á. Hver og einn vill jú skapa sér sína
eigin hamingju án tilskipana frá öðrum.
Ég lít því svo á að barátta ´68-kynslóðarinnar hafi í
Ráðstefna herstöðvaandstæðinga í Félagsheimili stúdenta, desember 1973. Fyrir miðju er Ólafur Ragnar Grímsson.
Mestu máli skiptir þó að 68-
kynslóðin sem alin var upp við
mjög einsleita heimsmynd gerði
uppreisn gegn valdinu með þeirri
afleiðingu að öll viðtekin gildi eru
nú frekar dregin í efa en áður.