Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1988, Blaðsíða 86

Kristján Búason
lærissveina Jesú í Nýja testamentinu um þessa atburði og innihald þeirra er
grundvallarviðfangsefni guðfræðinnar. Guð verður ekki viðfangsefni
vísindalegra rannsókna, aftur á móti vitnisburður manna um verk hans í
lífi manna, vitnisburður þeirra um afstöðu hans til þeirra, tiltal eða ávarp
hans í þesssum verkum. Guðfræði má í stuttu máli skilgreina sem
gagnryna sjálfsryni hins kristna trúarsamfélags varðandi sannleika og
innihald kristirmar trúar svo og sem gagnryna tiáningu trúarinnar
gagnvart samtíðinni. Biblíufræðin og þar með nýjatestamentisfræðin
leggja áherzlu á hið fyrra.
Nokkrar túlkunarfræðilegar forsendur
Víkjum nú nánar að nýjatestamentisfræðum. Það gefur auga leið, að
fræðimenn leggja stund á nýjatestamentisfræði, af því að efni Nýja
testamentisins skiptir þá eða samfélag þeirra máli. Og flestir ganga út frá
eða em opnir fyrir þeim skilningi á tilverunni og þeirri forsendu, sem
ofan greinir og Nýja testamentið sjálft endurspeglar. En til hafa verið og
em þeir fræðimenn, sem leggja stund á þessi fræði og em efahyggjumenn
í þessu tilliti eða nálgast viðfangsefnið út frá þeirri forsendu, að Guð hafi
eídci nein afskipti af tilverunni, og hafna þar með sjálfsskilningi Jesú og
kristninnar. Enda þótt það eigi ekki að hafa áhrif á greinargerð þeirra
fyrir skilningi höfunda rita Nýja testamentisins, þá hefur lífsskoðun
fræðimannsins áhrif á val skýringa hans, t.d. á sjálfsvitund Jesú,
kraftaverkum, upprisu o.fl.
Meginástæða þess, að menn stunda nýjatestamentisfræði, er með
öðmm orðum sú, að efni Nýja testamentisins skiptir menn máli hér og nú,
og það hefur vakið tvær meginspumingar. Annars vegar er spurt: Hvað
vildi höfundur tiltekins texta segja samtíð sinni? Hins vegar er spurt: Hvað
þyðir það í mínum kringumstæðum? Fyrri spumingunni verður að svara,
áður en hægt er að svara hinni síðari. Ritskyring Nýja testamentisins sem
og allra fomra texta leitast við að svara á rökstuddan hátt fyrri
spumingunni: Hvað vildi höfundur tiltekins texta segja samtíð sinni? En
það getur stundum verið erfítt, þegar um ólíka löngu liðna tíma er að
ræða, sem takmarkaðar upplýsingar em til um. Margt er þó auðskilið
vegna augljósra sammannlegra þátta og eins vegna þess, að lengri rit og
ritsöfn frá sama tíma veita nauðsynlegar upplýsingar, t.d. hinum athugula
almenna lesanda Nýja testamentisins.
Fræðileg ritskýring í dag á sér langa sögu. í dag felur hún í sér
þekkingu og rannsóknir á tungumáli viðkomandi texta, handritum og
textaafbrigðum, byggingu rits eða textahluta, bókmenntaformi, félagslegu
hlutverki eða tilgangi, höfundi, ritunartíma, málefni og hugarheimi
höfundar, heimildum og meðferð þeirra, samtímaaðstæðum í
landfræðilegu, efhahagslegu, félagslegu og trúarlegu tilliti, sem varpað
geta ljósi á textann, ennfremur sannleiksgildi. Allir þessir þættir og
niðurstöður þeirra þurfa að styðja hverjir aðra eða falla hver að öðmm, ef
skýringin á að teljast trúverðug. Það gefur auga leið, að hugmyndir og
greiningarhugtök rannsakandans svo og efnisval til samanburðar hefur
84