Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1988, Síða 120

Þórir Kr. Þórðarson
Frásögur Fjodors Dostojefskís bera svip af Fjallræðu Jesú.
Einfaldleikinn og notkun sterkra andstæðna eru honum töm. En fyrst og
fremst markast ritmennska hans af því að hann er sífellt að berjast við
þverstæður lífsins í anda prédikunar Krists og persónu hans. Kristsmyndin
kemur oft fyrir í sögum Dostojefskís. Kristur birtist sem hinn hrjáði í
píslum sínum meðal hinna umkomulausu, en sigrar í upprisu sinni (að
hætti rússneskrar kristni). En mynd Jesú sjálfs er mynd hins þögla sem
beygir sig undir grimmd mannanna, elskar þá með þögn sinni og hryggist
yfir þeim.
vn
Stflfræði og merking
í blaðagrein sem birtist nýlega (Mbl. 6.8.87), „Eyðnikrossinn,“ stígur
fram á ritvöllinn höfundur sem er nákvæmlega eins og lesendur þeir eiga
að vera sem skrifaðar em fyrir trúarlegar, kirkjulegar greinar og bækur.
Það er auðséð á greininni að hann les mikið, er m.a. vel að sér í Biblíunni,
hann er hugmyndaríkur og reynir að gera sér sjálfstæða grein fyrir
hlutunum. Hann kemst að vísu að niðurstöðum sem að minni hyggju em
alrangar. En það skiptir ekki öllu, heldur hitt, að við þá eina er hægt að
eiga orðastað sem em forvitnir. Auk þess birtir grein hans
vanrækslusyndir okkar guðfræðinganna, sem höfum ekki gefið lestrarfúsu
fólki kost á lesefni um niðurstöður rýninna biblíuvísinda og
guðfræðilegrar túlkunar kristninnar.
í greininni segir:
Margar af boðunum guðspjallanna eru góðar og fallegar. Menn með
sæmilega gott hjartalag, mannlegar eðlishvatir, opin eyru og augu, geta vel
tileinkað sér þær sem góða leiðsögn á lífsleiðinni. Samt er nú svo að á
síðum guðspjallanna er að finna fyrirmæli, sem aðeins er á færi þeiira að
fara eftir, sem eru gjörsamlega blindir, heymarlausir og síðast en ekki síst
nokkum veginn sneyddir mannlegri náttúm. Sýnishom: „Hver sem lítur á
konu með gimdarhug hefur þegar drýgt hór með henni í hjarta sínu . . .“
(o.s.frv., og mörg önnur dæmi tekin.)
Hér fjallar höfundur um orð Jesú í Fjallræðunni (Matteus, 5.28).
Honum finnst þetta hörð ræða, og er ekki að undra. Það þótti mörgum á
undan honum, t.d. lærisveinunum við annað tækifæri (Jóhannes, 6.60, þótt
öðruvísi sé þýtt nú).
En hér sem endranær við lestur Biblíunnar er spumingin: „Hvemig
lestu?“ Hvað meikir það sem ég les? Hvemig ber að túlka það?
Hver einasti texti, hver blaðagrein, hvert ljóð er háð því hvað fyrir
höfundinum vakir. í blaðagrein er það venjulega augljóst, en í ljóði er það
oft hulið hvað höfundurinn er að fara, þar til lesandinn hefur þrengt sér
inn í ljóðið, gert vemnd þess að sinni og loks öðlast skilning á því. Þá lýkst
ljóðið upp fyrir lesandanum eins og blóm sem opnar sig.
Fjallræða Jesú er í eins konar ljóðaformi: stuttar og meitlaðar
setningar, oft í spekiritastíl, en einnig með stfleinkennum hebresku
118