Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1998, Blaðsíða 23

Trúin og tilgangur vísinda
Fyrsta spumingin var hvort aðferðir guðfræðinnar væm frábrugðnar aðferð-
um greina á borð við ritskýringu, sagnfræði og bókmenntarýni. Svarið er neit-
andi. Guðfræðin hefur engar sjálfstæðar aðferðir, heldur nýtir sér aðferðir ann-
arra fræða, svo sem ljóst má vera ef horft er yfir námsgreinar guðfræðideildar
sem bera allar keim af aðferðum mannlegra fræða sem stundaðar era í heim-
spekideild. Samkvæmt þessu liflr guðfræði eins konar sníkjulífi í heimi fræð-
anna.
Önnur spurningin var um viðfangsefni guðfræðinnar - og hér þarf málið
heldur ekki að vefjast fyrir neinum. Hin trúarlega forsenda - að Kristur sé hið lif-
andi orð guðs og opinberi vilja hans - er framandi allri skynsemi og á ekkert er-
indi inn í heim fræðanna. Astæðan er sú að hún er öldungis órannsakanleg og þar
með ótæk til fræðilegrar rökræðu. Eins og formaður fjárveitingarnefndar Alþing-
is mun hafa bent á fyrir mörgum árum, þegar fjárveitingabeiðni Guðfræðistofn-
unar var borin fram: „Vegir guðs eru órannsakanlegir. Hvers vegna skyldum við
styðja rannsóknir á þeim?“ Niðurstaðan er deginum ljósari: Guðfræðilegar rann-
sóknir eru ekki til - guðfræði er sannkölluð gervifræði.
Þriðja spurningin laut að erindi guðfræðinnar inn í heim vísinda og fræða.
Svarið er svo augljóst að það er nánast móðgun við mannlega skynsemi að nefna
það: Hún á ekkert erindi þangað - nema ef vera skyldi sem áminning um glappa-
skot og blekkingar manna sem telja sig geta rannsakað og skilið hvað sem er og
skeyta engu um skynsamleg rök og skýringar.
Nú gæti ég látið máli mínu lokið með því að varpa til ykkar, góðir áheyrendur,
þeirri spumingu hvort ekki væri tímabært að leggja guðfræðideild Háskólans
niður eða að minnsta kosti að viðurkenna opinberalega að hún sé eins og tröll
sem dagað hefur uppi í nútímaveröld.
Sjálfur er ég ekki sáttur við þessa niðurstöðu. Ég vil geta sagt við hvern sem
er, hvenær sem er, að í Háskóla íslands sé í öllum greinum fengist við eiginleg
fræði sem eiga erindi við alþjóð og þjóna hagsmunum mannlegrar skynsemi. Ef
ég á að geta varið guðfræðina með góðri samvisku, verð ég að geta sýnt fram á
að hún rísi undir nafni sem eiginleg fræðigrein.
Nú skal ég játa að ég er engan veginn öruggur um að ég geti sannað að guð-
fræðin eigi sér trausta stöðu í heimi fræðanna. Vafalaust hefði verið viturlegra að
fela öðrum og mér fróðari manni að halda uppi vörnum fyrir hana. Samt fannst
mér ekki geta skorast undan því að glíma við þennan vanda hvernig svo sem til
tekst. Takist mér ekki færa fram viðunandi lausn treysti ég því að aðrir muni óðar
leggja á hönd á plóginn. Ég þykist líka vita að ekki muni skorta efasemdamenn
um allar lausnir á umræddum vanda. Ástæðan liggur í eðli málsins - hinni trúar-
legu forsendu, afstöðunni til Krists. Trúir þú eða trúir þú ekki að Kristur sé sá
sem hann sagðist vera? Vafalaust verða alltaf til þeir sem tönnglast á því að trúin
21