Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1998, Síða 185

Hirðir og hjörð
Nýr hirðir í stað hinna vondu hirða (Esk 34)
I upphafi 34. kafla Esekíels er að finna ádeilu á leiðtoga ísraels og er myndin af
hirðinum og sauðunum notuð til að koma þeirri ádeilu til skila. Það minnir á að
allt frá 3. árþúsundi f.Kr. eru þekkt dæmi þess að konungar í hinum fornu Mið-
austurlöndum hafi notað hirðistitilinn um sig. „Vei hirðum ísraels, er héldu sjálf-
um sér til haga. Eiga ekki hirðamir að halda sauðunum til haga? Mjólkurinnar
neyttuð þér, klædduð yður af ullinni, slátruðuð alifénu, en sauðunum hafið þér
eigi haldið til haga“ (v. 2-3). Deilt er á hirðana fyrir að hugsa fremur um eigin
hag en velferð sauðanna og fyrir að beinlínis notfæra sér sauðina í stað þess að
gæta þeirra og sjá þeim fyrir haglendi. Hirðarnir skeyttu ekki um sauðina þannig
að þeir tvístmðust og urðu að herfangi.
Um leið og Esekíel þrumar gegn ísraels hirðum (34. kap.) gefur hann fyrir-
heit um hirði af Guði sendan, og var það loforð skilið sem spádómur um komu
Messíasar. Þannig er hirðishugtakið tengt Messísarvonum Gamla testamentisins
og er því meðal þess sem tengir Gamla og Nýja testamentið saman. í ljósi þess
ber að skoða frásögn Jóhannesarguðspjalls þar sem Kristur líkir sér við góðan
hirði.
Frá og með 11. versi kaflans er það boðað að Guð sjálfur muni leysa af hólmi
hina vondu hirða. Eins og í Jes 40:11 er það Guð sem er hirðir ísraels.
Hinn líðandi þjónn
Fáir textar Jesajaritsins hafa verið rannsakaðir jafnmikið og haft eins mikil áhrif
og þjónsljóðin svokölluðu, þ.e. ljóðin um hinn líðandi þjón Drottins. Ljóð þessi
er að finna innan þess hluta Jesajaritsins (k. 40-55), sem talið er samið af spá-
manni meðal hinna herleiddu Júdamanna í Babýlon.29 Nafn hans þekkjum við
ekki, en hann hefur verið kallaður huggunarspámaður útlegðartímans vegna
þeirrar huggunar og hughreystingar sem hann boðaði hinni herleiddu þjóð.
Orðin um hinn líðandi þjón ber að skoða í sínu sögulega samhengi sem til-
raun til að túlka hlutskipti hinna herleiddu sem „staðgengils“-þjáningu og þar af
leiðandi ekki án tilgangs.30 Um þjóninn segir m.a. (Jes 52:13-53:12) að hann hafi
verið fyrirlitinn, menn hafi forðast hann, hann hafi verið „harmkvælamaður og
kunnugur þjáningum, líkur manni, er menn byrgja fyrir andlit sín“ (Jes 53:3). í
kjölfarið kemur myndin af sauðum sem fóru villir vega (53:6), þannig að einnig
29 Útlegð Júdamanna í Babýlon stóð frá 587-538 f.Kr. og er almennt talið að huggunarspámaður-
inn (Deutero-Jesaja) hafi starfað þar í kringum 550 f.Kr.
30 Það er eitt af umdeildustu atriðum G.t.-fræðanna hver þjónninn er, hvort hann hafi verið ein-
staklingur eða Israelsþjóðin. A síðari árum hefur sú túlkun orðið ríkjandi að með þjóninum sé
átt við Israelsþjóðina. Sjá um það efni T.N.D. Mettinger, A Farewell to the Servant Songs. A
Critical Examination ofAn Exegetical Axiom. CWK Gleerup, Lund 1983.
183