Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1998, Side 76

Aðalgeir Kristjánsson
Þorvaldur Thoroddsen segir í ævisögu Péturs biskups að Helgi Thordersen
biskup hafi hvatt hann til að sækja um embætti forstöðumanns prestaskólans og
Pétur farið að orðum hans.56
Prestakólinn var stofnaður með konungsúrskurði 21. maí 1847. Daginn eftir
skrifaði háskólastjómin stiftsyfirvöldum og greindi þeim frá stofnun hans og að
dr. theol. Pétur Pétursson hefði verið skipaður „Lektor Theol.“ og forstöðumaður
sama dag.571 úrskurði konungs var svo fyrir mælt að það skyldi rísa upp tveggja
vetra skóli sem yrði undir sama þaki og Lærði skólinn og lyti stiftsyfirvöldum
eins og hann.
Þá var stiftsyfirvöldum falið að greina dr. Pétri frá þessari niðurstöðu og óska
eftir að hann kæmi við fyrsta tækifæri til Reykjavíkur til að undirbúa starfsemi
hins væntanlega skóla.58 Hann óskaði eftir að ráða Sigurð Melsteð að skólanum
og við því var orðið. Hinn 2. september 1847 var Prestaskólinn vígður. Það var
Helgi Thordersen biskup sem framkvæmdi vígsluathöfnina. Prestaskólinn var
tveggja vetra skóli. Með honum hófst kennsla á háskólastigi á íslandi. Dr. Pétur
Pétursson gegndi starfi forstöðumanns í tvo áratugi, en þá var hann valinn til
biskups við fráfall Helga G. Thordersens. Dr. Pétur mótaði skólann og var far-
sæll skólamaður. Sambýlið við Lærða skólann gekk furðu vel, en að sjálfsögðu
var skólanum þröngur stakkur skorinn meðan svo hagaði til. Engu að síður fóru
allmargir stúdentar eftir sem áður til Hafnar til að lesa þar guðfræði og langur
tími leið uns frekari kennsla á háskólastigi hófst hér á landi þrátt fyrir að íslend-
ingar gerðu ítrekaðar tilraunir að stofna til kennslu í lög- og læknisfræði.
Islendingar vildu einnig bæta almenna menntun þjóðarinnar og ýmsar hug-
myndir höfðu verið settar fram í því augnamiði, en þeim varð skammra lífdaga
auðið. Þegar Jón Sigurðsson fór heim til Islands til að taka sæti á hinu endurreista
alþingi sumarið 1845 hafði hann meðferðis bænarskrá frá stúdentum og kandi-
dötum í Kaupmannahöfn, þar sem óskað var eftir við stjómvöld að stofnaður
yrði þjóðskóli á Islandi, þar sem öll kennsla yrði af þjóðlegri rót og miðaði að
aukinni þekkingu í bóklegum og verklegum efnum þeim til handa sem ekki
hygðust ganga menntaveginn. Þessi bænarskrá náði ekki tilætluðum árangri því
að Bardenfleth stiftamtmmaður lagðist gegn henni og taldi að hér væm verið að
fara fram á að stofna háskóla, en til þess væru engin efni.
Laust fyrir miðja öldina skaut þeirri hugmynd upp að endurreisa Hólaskóla
og Eyfirðingar sömdu bænarskrá þess efnis að stofna annan latínuskóla í landinu
og jafnvel háskóla.59
56 Þorvaldur Thoroddsen Æfisaga Pjeturs Pjeturssonar, bls. 69-70.
57 Lovsamling for Island XIII. bindi, bls. 702-24.
58 Sama rit, bls. 723-24.
59 Sigurður Guðmundsson. Norðlenzki skólinn, bls. 90.
74