Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1998, Qupperneq 145

Jón Sveinbjörnsson
Guðfræði og biblíuþýðing
Um hlutverk þýðingaraðferða við ritskýringu og guðfrœði
Nýja testamentisins
Inngangur
í ritum Nýja testamentisins er að finna tjáningu frumsafnaðanna á trúarviðhorf-
um sínum. Höfundar ritanna beittu því málfari sem samtíð þeirra þekkti til þess
að koma boðskap sínum til skila. Segja má að hlutverk guðfræði Nýja testament-
isins felist í að tilreiða texta frá fyrstu öldum kristninnar þannig að sem flestir
geti lesið þá og tileinkað sér þá. Þannig hlýtur biblíuþýðing að vera einn af
grunnþáttum guðfræði Nýja testamentisins.
Til þess að slík tilreiðsla geti farið fram er nauðsynlegt að skilja tungumál
frumtextans og jafnframt að reyna að komast að því hvernig menn beittu textan-
um til þess að tjá skilning sinn á lífinu og tilverunni og í samskiptum sín á milli.
Sá sem þýðir þarf því að þekkja sem gleggst til aðstæðna þeirra, sem notuðu
þessa texta á fyrstu öldum tímatals okkar, til þess að geta lesið þá.
Samtímasögulegar upplýsingar um þjóðfélagshætti og samfélag manna við
botn Miðjarðarhafs á fyrstu öldum kristninnar eru af skornum skammti en geta
þó gefið nokkra vísbendingu um líf manna.1 Gerður er greinarmunur á félags-
sögulegum rannsóknum sem byggjast á tiltækum samtímasögulegum heimildum
og félagsvísindalegum rannsóknum sem beita líkönum sem aðallega eru unnin úr
rannsóknum á lifandi samfélögum.2
Sá sem þýðir verður að kynna sér sem gleggst þær félagslegu aðstæður og
bókmenntalegu hefðir sem áttu þátt í að móta frumtextann. Til eru kennslubækur
í ritlist frá þessum tímum og bréf og ræður sem samdar voru að meira og minna
leyti eftir forskriftum þeirra. Kennslubækumar geta hjálpað okkur við að lesa
1 H. Koester, Introduction to the New Testament. I: History, Culture, and Religion ofthe Hellen-
istic Age. 2. útg. 1995. II: History and Liierature of Early Christianity. 1982. De Gruyter
(Berlin).
2 W.R. Domeris, „Sociological and Socio Historical Investigations," í: P.J. Hartin & J.H. Petzer
(ritstj.), Text & Interpretation. Brill (Leiden) 1991 s. 215-233; S.C.Barton, „Social-Scientific
Criticism“ í: S.E. Porter, Handbook to Exegesis ofthe New Testament. Brill (Leiden) 1997 s.
277-289.
143