Jökull - 01.12.1984, Qupperneq 154

Öskufall var það mikið, að sporrækt var víða
og askan sögð ljósleit eða ljósbrún á litinn. Sumir
töldu sig finna brennisteinsþef en aðrir ekki.
Mistrið og rykið var svo mikið á Fáskrúðsfirði og
Breiðdalsvík, að vart var úti verandi. Skyggni var
víða afar slæmt og oft ekki nema 2 km en þó var
háskýjað. T. d. sást ekki til lands úr Papey þegar
verst lét.
Öskufalls varð aftur á móti ekki vart á bæjum í
grennd Ódáðahrauns íÞingeyjarsýslum, né á bæj-
um norðan Fljótsdalshéraðs. Ekki sáust þar önn-
ur merki um eldgos. Þegar rofaði til um stund, að
kvöldi þess 4., töldu menn á Breiðdalsvík sig sjá
bjarma á vesturlofti skömmu eftir sólarlag.
Telja verður vafasamt, að þetta sand- eða
öskufall eigi rætur að rekja til eldgoss á hálendinu
og verða hér færð fyrir því nokkur rök. Þann 4.
nóvember skall á norðvestanstormur um mestan
hluta landsins (Veðráttan 1933) og stóð allan
þann dag, en þann 5. gekk veður niður. Um
kvöldið 5. og nóttina á eftir brá til austlægðar
áttar og rigningar og hvarf þá mistrið alveg. Þess
er getið, að allt fram undir þetta hafi verið mjög
snjólétt eða nær snjólaust á hálendinu norðan
Vatnajökuls. Því er líklegast að stormurinn hafi
feykt með sér mold og sandi ofan af hálendinu.
Litur úrfellisins ber þess einnig vitni, að vart
hefur askan verið fersk, því þá er hún svört en
ekki brúnleit.
ELDGOSIÐ í NÓVEMBER-
DESEMBER 1933
Helstu heimildir um þetta gos er að finna í
dagblöðum frá þessum tíma en einnig í Veður-
farsbókum frá veðurathuganastöðvum á Norður-
og Austurlandi. Auk þess hef ég reynt að hafa
upp á mönnum, sem muna þennan atburð.
Athuganir tengdar eldgosinu
28. nóvember
í Víðikeri heyrðist brestur mikill, sem síðar var
settur í samband við eldgosið (Nýja Dagblaðið.
31. tbl.)
29. nóvember
Mikil móða á lofti, líkust öskumóðu segir í
Veðurfarsbók (1933) frá Höfn í Bakkafirði. Þó
varð eigi vart öskufalls.
30. nóvember
Upp úr hádegi eða síðari hluta dags sáust eldar
frá efstu bæjum í Bárðardal. Frá Víðikeri sáust
síðari hluta dags greinilega eldsúlur á lofti og bar
þær yfir Trölladyngju (Nýja Dagblaðið 30. tbl.).
Frá Svartárkoti sáust eldar á 4—5 stöðum upp úr
hádeginu og virtust bera yfir Þríhyrning (Nýja
Dagblaðið 31. tbl.). Morgunblaðið (281. tbl.)
hefur eftir símtali við Víðiker, að í Ijósaskiptun-
um þá um kvöldið hafi sést 5 gosstrókar í stefnu á
Trölladyngju. Þeir voru með litlu millibili og þótti
það benda til sprungugoss.
1. desember
Nýja Dagblaðið (31. tbl.) skýrir svo frá að
mikið þykkni hafi verið á lofti í suðausturátt frá
Akureyri og óvenjulegur roði á suðurlofti að sjá
úr Þingeyjarsýslu. Morgunblaðið (281. tbl.) getur
þess, að frá Víðikeri hafi sést tveir gosstrókar um
stund þá um daginn. Gunnbjörn Egilsson
(munnl. uppl.) kom þetta kvöld í Víðiker ásamt
nokkrum skólapiltum úr MA. Hann segist hafa
séð blossa um kvöldið í stefnu á Trölladyngju.
Sverrir Tryggvason (munnl. uppl.) segir, að mið-
ið frá Víðikeri hafi verið yfir Trölladyngju vest-
anverða. Þennan dag var nokkuð mikil gráleit
móða í Bakkafirði en ekki varð vart öskufalls
(Veðurfarsbók 1933).
2. desember
Steinþór Sigurðsson og félagar voru á ferð í
Ódáðahrauni þennan dag og eitt sinn urðu þeir
varir við bjarma á himni, en gátu ekki áttað sig á
stefnu, þar sem þeir voru í dalverpi einu er bjar-
mann bar yfir (Morgunblaðið, 283. tbl.).
3. desember
Frá Mýri í Bárðardal, og e. t. v. víðar, sáust 3
eldstólpar þennan dag svipaðir og sést höfðu fyrr
frá Víðikeri (Morgunblaðið, 383. tbl., Nýja Dag-
blaðið, 33. tbl.). Á Glettinganesi varð fé hálsótt
af öskuryki sem féll í hægviðri (Veðurfarsbók,
1933).
4. desember
Steindór Steindórsson gekk á Súlur við Akur-
eyri aðfaranótt 4. desember og taldi sig sjá
bjarma í um 10 mínútur í suðri, sem stafað gæti af
eldsumbrotum. Mökk bar við bjarmann og hækk-
aði hann og lækkaði til skiptis. Vegna dumbungs
152 JÖKULL 34. ÁR