Jökull

Ataaseq assigiiaat ilaat

Jökull - 01.12.1985, Qupperneq 152

Jökull - 01.12.1985, Qupperneq 152
 helsti veikleiki Trausta hafi verið sá að hann leit á jarðsöguna sem línulega. Segulkort hans hefði hann getað túlkað með botnskriði, sem gerir ráð fyrir því að allt berg myndist, og hafi myndast, í gosbeltunum, en færist síðan út til hliðanna. Trausti kaus að túlka niður- stöðurnar þannig, að á Tertier hefði gosvirkni verið mun útbreiddari en nú, og síðan hefði hún smám saman þrengst til núverandi gosbelta. Pær mæliniðurstöður, sem þá (fyrir 1962) voru þekktar, mátti enda túlka á hvorn veginn sem var. Sömuleiðis túlkaði hann jarð- lagahalla þá, sem hann hafði mælt og kortlagt, þannig að jarðsögu íslands megi skipta í ákveðin skeið, þar sem basaltstaflinn myndaðist fyrst, og síðan tóku við hnik- skeið hvert af öðru þar sem bergspildur snöruðust, spyrntust upp eða niður, o.s.frv. Þannig byggði Trausti sér heimsmynd, sem var heildstæð og sjálfri sér sam- kvæm, og við hana stóð hann til dauðadags. Að ýmsu leyti var Trausti langt á undan sinni samtíð sem jarðfræðingur á íslandi. Að vísu voru íslenskir jarðfræðingar mjög fáir mestalla starfsævi hans, og flest- ir í rauninni einyrkjar. Þess vegna var þess ekki að vænta að aðrir yrðu til að taka upp aðferðir hans eða samvinnu við hann um framgang rannsóknanna: hver var að fást við sitt. Trausti hefði samt vafalaust getað haft meiri áhrif en hann gerði, því flest það, sem hann skrifaði um jarðfræðileg efni, gaf hann ýmist út á ís- lensku eða í ritum Vísindafélagsins, sem hvort tveggja fékk litla útbreiðslu. f ræðu þeirri, sem vitnað var til fyrr í þessari grein, sagði Trausti á einum stað: „Ég tel ekki að íslensk náttúra sé rannsóknarefni íslendinga einna; allir jarðvísindamenn eiga að hafa hér rétt til rannsókna. Landið er mjög sérkennilegur og forvitnilegur hluti af yfirborði jarðar. En við sem byggj- um landið, stöndum að ýmsu leyti sérstaklega vel að vígi. Erlendir vísindamenn hafa oft orðið fyrstir til að kanna eitthvað sérstakt hér og þá vakið athygli okkar á rannsóknaverkefni. En sérstaða okkar felst í því, að við getum varið tíma í það að kanna allan þann sæg af fínum dráttum, sem ekki má vanta í fullgerða mynd. Það erum við, sem getum fullgert margar jarðvísindalegar myndir, ef við bregðumst rétt við vandanum. Við verðum að hafa þor til að hugsa sjálfstætt, rétt eins og þjóðin í heild hefur þor til að vera sjálfstæð. Fyrir hverja var Njála skrifuð? Þorði Njáluhöfundur virkilega að fara eftir eigin dómgreind og málsmekk, eða frétti hann um sam- þykkt einhverrar ráðstefnu suður í löndum um það, hvernig ætti að skrifa á íslensku? Fornbókmenntir okkar eru nú orðnar sígildar heimsbókmenntir, en hver hefði unnið í þeim anda á 12., 13. og 14. öld, að handritin yrðu þjóðinni einhvern tíma til frægðar? Fföfundur Njálu hugsaði svo lítið um frægð, að hann gleymdi að skrifa nafnið sitt á handritið". Verulegur hluti af ævistarfi Trausta Einarssonar var kennsla, fyrst við Menntaskólann á Akureyri, en eink- um við Verkfræðideild Ffáskóla íslands. Þar kenndi hann einkum aflfræði og jarðfræði, og var talinn af- burðakennari. Trausti var mjög rökfastur og sannfær- andi, svo sem margir reyndu sem lentu í málþófi við hann, en slíkir eiginleikar gera kennara einmitt mjög áhrifamikla. Hinu verður ekki neitað, að vegna sinna sérstæðu skoðana á ýmsum jarðfræðilegum efnum lenti hann þversum við meginstraum fræðanna á síðari árum, og sú staða hans mun hafa komið fram í kennslunni og stuðlað að tortryggni milli verkfræðinga og jarðfræð- inga. Eins og fyrr hefur komið fram var Trausti mjög skeleggur málsvari skoðana sinna, sem enda voru grunnmúraðar á rannsóknum hans sjálfs og studdar kunnáttu hans í stærðfræði og eðlisfræði. Jarðfræðingar hafa nefnilega látið það henda sig á ýmsum tímum að „brjóta náttúrulögmálin" í túlkunum sínum, og Trausti trúði því raunar, eins og Harold Jeffreys, einn af jöfrum breskrar jarðeðlisfræði, að með botnskriðskenningunni væri horft fram hjá ýmsum grundvallaratriðum sem áhangendur hennar létu í léttu rúmi liggja, sælir með það að fljóta með tískustraumnum. Jarðfræðingar gátu hins vegar haft það á Trausta, að hann tryði um of á eðlisfræðitúlkanir sínar, því gögnin gæfu ekki tilefni til þess. Trausti var mjög athugull rannsóknarmaður; hins vegar leit hann ekki á jarðfræði- könnun sína sem lýsingu lýsingarinnar vegna, heldur til þess gerða að reyna eða renna stoðum undir kenningu um heildarmynd. Virgill segir: „Felix qui potuit rerum cognoscere causas“, eða sæll er sá sem komist getur að orsökum hlutanna. Þetta reyndi Trausti jafnan, með öllum þeim ráðum sem honum voru tiltæk. Hann vildi að jarðfræðin væri sönn grein á meiði raunvísindanna, og var ómyrkur í máli um þá sem töldu eðlis- eða stærðfræði ekki eiga erindi í jarðfræðilega umfjöllum. í fyrrnefndri ræðu sinni sagði Trausti: „Svo ég beini enn orðum til jarðfræðinga, þá eru enn til menn, sem umfram allt vilja fá að hugsa grautarlega, og telja að stærðfræði og eðlisfræði mundi rugla upp- skriftina að grautnum. Þeir vilja fá að vera trúboðar og unga út trúboðum, sem svara spurulum og gagnrýnum nemendum sínum í unglingaskólum því til, að þetta sé bara svona, þetta standi auk þess í kennslubókinni — í Móselögum hefði ég nærri því sagt. Jarðfræði er nú kennd sem trúarbrögð í ýmsum unglingaskólum hér, það er mér kunnugt um. Og jarðfræði er ekki kennd sem universitas-grein við háskóla, líklega velflesta, eins og guðfræðin á tímum Keplers (en Kepler varð að læra stærðfræði sem hluta af guðfræðinámi sínu, svo sem þá 150 JÖKULL 35. ÁR
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164

x

Jökull

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.