Jón á Bægisá - 01.09.2003, Qupperneq 58

Auðna Hödd Jónatansdóttir og Rannveig Jónsdóttir
eftir forlögum) svartan lista yfir þýðendur sem hafa klúðrað málunum og
miðla þessum upplýsingum sín á milli, enda er ekki heiglum hent að lag-
færa þýðingu.
Þýðandinn þarf vera það nákvæmur í þýðingu textans að útgefendur
treysti honum til að þýða fteira fyrir sig í framtíðinni. Það gefur auga leið
að þýðendur þurfa að vera vel ritfærir og góðir í íslensku — til að geta kom-
ið erlendum texta lipurlega til skila. Það var einmitt þetta sem kom okkur
einna mest á óvart hversu afdráttarlaust allir viðmælendur okkar staðfestu
yfirburði þeldcingar á markmálinu yfir þekkingu á frummálinu. Auðvitað
þarf þýðandinn að skilja textann sem hann er að þýða, en íslenskukunnátta
þýðanda skiptir meginmáli; í frummálinu má notast við orðabækur og
önnur hjálpargögn, sem og í markmálinu, auðvitað, en þýðandinn þarf að
hafa mjög sterka tilfinningu fyrir íslenskunni til þess að geta endurskapað
verkið. Þótt íslenskan sé þannig kannski meginatriðið, er skilningurinn á
frummálinu ekki síður mikilvægur; forlög hafa þurft að hafna þýðingum,
þrátt fyrir að þær séu á mjög góðri íslensku, því þýðandinn hefur greini-
lega misskilið textann.
Upphaflegar hugmyndir okkar um bókmenntaþýðingar byggðust að
mestu á sérstöðu þessa flokks þýðinga, sem er nokkurskonar „snobbgildi".
Þetta er flokkurinn sem við tökum ósjálfrátt alvarlega því listin í fagurbók-
menntum liggur jú í orðunum, ekki satt? Því ályktaði hópurinn strax í
upphafi að örsmátt hliðarskref þýðanda frá frumtextanum gæti verið stór-
hættulegt. Þýski túlkunarfræðingurinn Friedrich Schleiermacher lagði lín-
urnar á 19. öld með bókstafsþýðingar að leiðarljósi þegar hann sagði að
annað hvort flytti þýðandinn höfundinn til lesandans eða ekki, með því að
vera trúr frumtextanum eða ekki.
Auðvitað er þetta ekki svona svarthvítt. Líking sem Pétur Gunnarsson
setti fram í inngangi sínum að I leit aðglötuðum tíma sýnir í hnotskurn það
viðhorf til þýðingastefnu sem við rákumst alstaðar á: „Þar getur að líta ým-
islegt sem kemur kunnuglega fyrir sjónir og annað alveg nýstárlegt —
blanda af þessu tvennu er snar þáttur töfranna við að ferðast. Hinn ferða-
mátinn er vissulega til: að hafa allt með sér að heiman — fararstjóra, mat og
skemmtikrafta."2
Ef velja þyrfti eitthvert eitt orð sem niðurstöðu úr þessari rannsókn léki
þó lítill vafi á hvaða orð yrði fyrir valinu. Jafngildið var alls staðar fremst í
flokki þegar spurt var um þýðingastefnur. Hlutverk þýðandans felst vita-
skuld að einhverju marki í því að færa verkið til lesandans og verkið sam-
2 Marcel Proust: íleit aSglótuðum tíma, þýð. Pétur Gunnarsson, Bjartur, Reykjavík, 1997,
bls 16.
56
á .93/Tf/tíá, — Tímarit pýðenda nr. 7 / 2003