Þjóðmál - 01.06.2010, Blaðsíða 55

Þjóðmál SUmAR 2010 53
Um tölulið 1 í III. kafla á bls. 2
Í upphafi þessarar athugasemdar gerir nefndin
mikið úr stuttu bréfi sem bankastjórnin sendi
Fjármálaeftirlitinu 13. nóvember 2007 um
veðlán Icebank. Undirritaður var raunar
spurður um þetta bréf nýlega af nefndinni og
var þá á engan hátt gefið til kynna að nefndinni
þætti þetta bréf sæta miklum tíðindum. Var
spurt um hvaða reglur bankans bankastjórnin
hefði viljað láta athuga. Kom undirritaður því
ekki fyrir sig í sviphendingu nú tveimur árum
síðar, enda skildi hann spurninguna svo, að
átt væri við reglur Seðlabankans. Við nánari
umhugsun er augljóst að í bréfinu er átt við
innri reglur Icebank, þegar Fjármálaeftirlitið er
beðið um að kynna sér málið. Yfirlit um veðin
fylgja bréfinu og Fjármálaeftirlitinu þannig
bent á að rétt sé að gaumgæfa hvort tiltekin
atriði hjá Icebank samrýmist ákvæðum reglna
sem um hann sjálfan gilda. Þegar Seðlabankinn
sendir Fjármálaeftirlitinu slíkar upplýsingar og
ábendingar mótast það af þeirri staðreynd að
Fjármálaeftirlitið hefur eftirlit með einstökum
fjármálafyrirtækjum, m.a. með athugun á
vettvangi, sem Seðlabankinn hefur hvorki
skyldur né rétt til. Seðlabankinn fylgdist
vikulega með veðlánum og þróun þeirra, svo
þetta bréf hefur ekkert með vitneskju um slík
mál að gera, og er því óneitanlega fast að því
tortryggilegt að nefndin skuli láta eins og hún
hafi hnotið þar um merkilegt sönnunargagn.
Það kann einnig að segja sína sögu, að
Fjármálaeftirlitið taldi ekki ástæðu til að svara
ábendingu Seðlabankans.
Það hlýtur einnig að vekja undrun að fyrsta
athugunarefni nefndarinnar snýr að því að
Seðlabankinn hafi ekki tryggt nægjanleg veð
fyrir veðlánum. Er í athugasemdum látið eins
og nefndinni sé ókunnugt um að leikreglum
varðandi þau veð var breytt með lögum
í miðju spili. Eftir að Alþingi samþykkti
neyðarlög og eftir að forgangsröðun krafna
var þar með breytt urðu veð Seðlabankans
allt önnur en þau voru, þegar lán voru
veitt og veð samþykkt. Ef sama yrði gert í
Evrópusambandinu er hægt að fullyrða með
allt að fullri vissu að flestir seðlabankar Evrópu
yrðu í einni svipan það sem hefur verið kallað
hér á landi „tæknilega gjaldþrota“. Er nefndin
virkilega að gefa til kynna að bankastjórnin
hefði mátt sjá neyðarlögin fyrir og hefði átt
að haga veðkröfum sínum þannig að þau
tækju mið af því að forgangsröð krafna yrði
með lögum breytt með afturvirkum hætti? Er
það þá virkilega svo, að nefndin telji að verði
neyðarlögum hrundið með dómi og veðstaða
Seðlabankans breytist af þeim ástæðum stórlega
til batnaðar, svo að eigið fé bankans gæti eftir
það auðveldlega mætt því bókhaldstjóni sem
varð við hrun bankanna, að þá breytist þetta
sérstaka athugunarefni hennar, og hugsanleg
„vanræksla og mistök“ bankastjórnar í þessum
efnum gufi upp?
Ríkið gerði sér fulla grein fyrir því að með
neyð ar lögunum breyttist bókhaldsleg staða
Seðla bank ans af ástæðum sem bankinn bar
enga sök á og því var ákveðið að ríkið gæfi út
skuldabréf með lágum vöxtum, þar sem ríkis­
sjóður skuldbatt sig til að greiða til bankans,
sem er í 100 prósent eigu hans, tiltekna fjárhæð.
Hér er talað um bókhaldslega stöðu því hér er
verið að greiða úr einum vasa í annan í eigu sama
aðila. Seðlabankinn greiðir ekki þessa fjárhæð
út til þriðja aðila svo eignastaða ríkissjóðs og
Seðlabankans sem er í 100 prósent eigu hans er
samanlögð óbreytt.
Til að auðvelda skilning á þessu má nefna,
að Englandsbanki hefur á undanförnum miss­
erum dælt peningum, sennilega nálægt 1700
milljörðum punda, inn í bankakerfið. Sú aðgerð
er í raun hrein peningaprentun, en felst ekki í
því að Englandsbanki sé að ganga á sitt eigið fé.
Megin hættan við þá aðgerð er því ekki að Eng­
lands banki fari í þrot, heldur að peninga prent­
unin leiði til verðbólgusprengju, sem þó er talið
ólíklegt. Talið er réttmætt að taka þessa áhættu,
vegna þeirrar niðursveiflu sem er í efnahagslífinu.
Þótt ríkið hefði ekki bætt Seðlabankanum skað­
ann af neyðarlögunum með útgáfu skuldabréfs
hefði það ekki þýtt að bankinn gæti ekki staðið
undir starfsemi sinni eða gegnt skyldum sínum.
En það hefði á hinn bóginn getað leitt til aukinn­
ar prentunar á heimamynt bankans.
Nefndin getur þess, væntanlega til rökstuðn­