Þjóðmál - 01.06.2010, Qupperneq 126

124 Þjóðmál SUmAR 2010
líður . Þetta veldur því að fólk sér þá sem eiga
fjármagn sem arðræningja og á sama hátt eru
þeir fátæku fórnarlömb, en það myndi réttlæta
mjög stighækkandi fjármagnstekjuskatt með
tekjujöfnun sem markmið . Þessi misskilningur
elur af sér stjórnmálafræði Marx, kenningar um
að launþegar séu fórnarlömb, neytandinn sé
fórnarlamb og að náttúrunni stafi meiriháttar
hætta af viðskiptum . (Frábæra ræðu Johanns
Norberg um gagnkvæman ávinning af við­
skipt um má finna á http://www .cis .org .au/
events/jbl/johan_norberg .html .) Prófessor
í London, Layard lávarður, hefur nýverið
meira að segja haldið því fram að hamingjan
sé fórnarlamb viðskipta . Ef aðeins þessir aðilar
hefðu skilið að ekkert verður af viðskiptum
nema um gagnkvæman ávinning sé að ræða,
þá væri umræðan skynsamlegri, uppbyggilegri
og jákvæðari .
„Þetta er ógeðslegt
þjóðfélag“
Styrmir Gunnarson: Hrunadans og horfið fé,
Veröld, Reykjavík 2010, 160 bls .
Eftir Þorstein Pálsson
H runadans og horfið fé er nafn á nýrri bók Styrmis Gunnarssonar um skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis um aðdraganda
og orsakir falls bankanna og tengdra atburða .
Á innanverðu titilblaði er heiti bókarinnar þó
skráð Hrunadans og falið fé .
Kjörorð bókarinnar eru tekin úr framburði
höfundar í yfirheyrslu hjá nefndinni: „Ég er
búinn að fylgjast með þessu í 50 ár . Þetta er
ógeðs legt þjóðfélag, þetta er allt ógeðslegt . Það
eru engin prinsipp, það eru engar hug sjónir,
það er ekki neitt . Það er bara tækifæris mennska
og valdabarátta .“
Hér er fast kveðið að orði . Engir eru und an­
skildir . Margir deila þessari skoðun með höf­
undi þegar þeir meta aðdraganda og or sak ir
efnahagshrunsins og athafnir stjórnenda bank­
anna . Þegar bókin er lesin kemur hins vegar í
ljós að kjörorðunum er alls ekki ætlað að vera
jafn afdráttarlaus áfellisdómur um alla sem
koma við sögu og ætla mætti við að lesa þau
ein og sér . Megintilgangur bókarinnar sýnist
reyndar vera sá að draga ákveðnar undantekn­
ingar frá kjörorðinu fram í dagsljósið .
Höfundur greinir frá því að hann hafi lesið
skýrslu rannsóknarnefndarinnar á einni viku
og notað aðra viku til að skrifa hana . Þetta er
ótrúlega snarpt vinnulag . Það er aðeins á færi
manna með langa reynslu og mikla yfirsýn að
koma jafn miklu í verk á jafn skömmum tíma .
Stíllinn er lipur og skýr . Hvergi er að finna
málalengingar eða hnoð .
Sjónarmið höfundar eru afdráttarlaus og
byggjast á fyrri skrifum og hugsun um þessi
efni . Að því leyti kemur fátt á óvart í ályktun­
um hans . Þær eru glöggar og skýrar . Engum
dylst hvað hann meinar . Tímaskorturinn er
trú leg asta skýringin á því að í bókinni er á hinn
bóg inn ekki að finna þá frum legu greiningu
á skýrsl unni og vinnu lagi nefnd ar inn ar sem
vænta hefði mátt frá höf undi og sár lega vantar .
Þeir sem nefndin sakaði um vanrækslu í starfi
skiluðu mjög athyglisverðum andmælum . Þau
voru ekki birt með skýrslunni, aðeins á netinu .
Nefndin gaf sér ekki tíma til að meta and­
mælin eða tefla fram mótrökum . Margt bendir
til að nefndin hafi aðeins virt andmæla rétt inn
að formi en ekki efni . Fengur hefði verið að því
að fá umfjöllun um þetta stóra álitaefni í fyrstu
bókinni um skýrsluna .
Að sama skapi vantar gagnrýna athugun á
notkun nefndarinnar á vanræksluhugtakinu og
samanburð á því hvernig það hefur verið túlkað
fram til þessa . Í andmælunum koma fram vel
rökstudd sjónarmið um vanhæfi einstakra
nefnd armanna . Höfundur hefði gjarnan mátt
fjalla um þetta stóra álitamál með því að svör
nefndarinnar við þeim eru bæði fátækleg og í
litlu samræmi við þau sjónarmið sem gilt hafa í
dómum og álitum umboðsmanns Alþingis .
Eitt af því sem athygli vekur við lestur skýrsl­
unnar er að höfundar hennar gera enga tilraun
til að sýna fram á orsakasamhengi milli þeirra