Þjóðmál - 01.06.2010, Blaðsíða 109

Þjóðmál SUmAR 2010 107
að þeir þyrðu ekki að fylgja vopnum sínum .
Allar hvítar þjóðir eru hraustar á vígvelli . En
siðferðisleg hugprýði í borgaralegu lífi, í sam­
búð manna, á þingum og þjóðsamkomum
eða í framkvæmd laga og réttar, er ein hin
sjald gæfasta dyggð í þessum heimi . Og hér á
landi er hún áreiðanlega afar sjaldgæf, enda á
hún við rammari reip að draga hér en víðast
annars staðar, því að fámennið veldur því, að
vér erum næstum því allir annaðhvort frænd ur
eða kunningjar .
Hið siðferðislega hugleysi er einkum að því leyti alveg furðulegt fyrirbrigði, að
það kennir mönnum oft að hræðast það, sem
engin ástæða er til að óttast í raun og veru .
Mönnum, sem hvorki gera að blikna né blána
t .d . í sjávarháska, fellur allur ketill í eld, ef
þeir eiga að segja náunga sínum sannleika,
sem þeir halda að honum komi illa . Menn
láta náung ann kúga sig til allra skapaðra
hluta, til þess að ganga öðru vísi klæddir en
þeim sjálfum er þægilegast, til þess að lifa
lífinu allt öðru vísi en þeim sjálfum hentar og
til þess að láta í ljós aðrar skoðanir á mönnum
og málefnum en þeir í raun og veru hafa .
Menn láta náungann gera allt þetta, því að í
raun og veru gerir náunginn það ekki sjálfur .
Óljós beygur og hræðsla við vanþóknun
annarra stjórna orðum og gerðum langflestra
manna . Menn halda oft langar ræður, ekki til
þess að lýsa sínum eigin skoðunum, heldur til
þess að mæla fram með skoðunum, sem þeir
halda að aðrir menn hafi . Hið ógeðslega og
löðurmannlega dekur við þjóð ar viljann, sem
venjulega er alls ekki til, er m .a . sprottið af
þessum rótum .
Er nú óhugsandi, að íslenzkir kjós endur, eða
að minnsta kosti einhver dálítill hluti þeirra,
losni einhvern tíma úr þessari sjálf heldu? Því
að ekki vantar það, að margir vor á meðal eru
glögg skyggnir á bresti stjórnar farsins og draga
ekki dul á það í fárra manna hóp . En þá er á
hólminn kemur og mestu varðar, á mann fund­
um eða á kjördegi, þá er sem þeir verði málhaltir
og rænulausir, svo að þeir koma að engu liði .
Það er hin mesta nauðsyn að finna einhver ráð
til þess að stappa stálinu í slíka menn . Þeim þarf
að skiljast, að þeir eru öðrum mönnum sekari,
að hin pólitíska óáran stafar að miklu leyti af
lítilmennsku sjálfra þeirra . Því að heilbrigt og
einart almenningsálit gæti læknað marga þá
kvilla, sem oss stendur nú mestur stuggur af .
Ef kjósendur þess þingmanns, sem fyrstur
gerðist of nærgöngull við ríkissjóð, hefðu haft
manndóm og menningu til þess að svifta hann
þingmennskunni við næsta tækifæri, þá hefðu
færri dregið fúlgur í bú sín úr ríkissjóði en raun
hefir á orðið . Ef kjósendur hefðu sýnt bæði í
orði og gerð, að þeim stæði ekki á sama, hvað
borið væri á borð fyrir þá, þá mundi margur
forhertur stjórnmálalygari hafa haft betri gát á
tungu sinni og penna . Kjósendur hefðu og fyrir
löngu getað afstýrt óðagoti löggjafarinnar, ef
þeir hefðu gert fulltrúum sínum skiljanlegt, að
hin hamslausa lagasmíð væri hvorki þinginu til
sæmdar né landinu til gagns . Og svona mætti
halda lengi áfram . Alþingi er ekkert annað en
spegilmynd af kjósendum landsins, og ekkert er
vissara en að vér verðum að búa við sama sukkið,
þangað til að kjósendaliðið vitkast, – þangað til
einurð og andlegt hreinlæti þjóðarinnar verður
meira en nú .
Ég þykist nú vita að mér verði svarað, að
valt sé að byggja á andlegum framförum al­
menn ings, því að hann sé venjulega seinn í
svif unum . En þá spyr ég: til hvers eru þá allar
tillög urnar um breytingar á stjórnarlögunum,
ef maður má ekki reyna að treysta því, að
þekking og siðferðisþrek almennings fari
vaxandi . Ég hygg að oss mundi koma að litlu
haldi, þó að vér smíðuðum oss svo fullkomna
stjórnarskrá, sem föng eru til, ef tómlæti,
siðferðislegt hirðuleysi og pólitísk fáfræði alls
almennings á alltaf að vera á sama stigi sem
nú . Mikilli þjóð getur haldizt svo vel á lélegri
stjórnarskrá, að öllum hennar málum sé vel
borgið, en öll vopn snúast í höndum lítil­
sigldrar og stefnulausrar þjóðar á móti sjálfri
henni . Hitt tel ég sjálfsagt, að öll slík ákvæði,
sem ætla má að komið geti að haldi, séu sett
inn í stjórnarskrána . T .d . ætti hún að banna
þingmönnum að þiggja nokkurt embætti eða
launað starf, sem stjórn eða þing ræður yfir .