Þjóðmál - 01.06.2012, Qupperneq 59

58 Þjóðmál SUmAR 2012
stjórnarskrá setti peningavaldinu skorður,
en stjórnarskrárdrögin virðast samt ekki
gera tilraun í þá átt .
„Hafi ég peningavaldið þá varðar mig
litlu hver setur þjóðinni lög .“
– Mayer A. B. Rothschild
Lausnin hefur verið þekkt í 80 ár
Eigi krónan að verða stöðugri gjald­miðill í framtíðinni þarf að færa pen­
ingavaldið frá bönkunum (og stjórn mála­
mönnum) til ríkisstofnunar sem hefur
verð stöðugleika að markmiði . Nú kunna
margir að telja að Seðlabankinn sé einmitt
þannig ríkisstofnun og að hann geti stýrt
peningamagninu að vild . Staðreyndin er
hins vegar sú að það eru bankarnir sem
stýra peningamagninu, eins og vikið verður
að fljótlega . Seðlabankinn getur vissulega
haft einhver áhrif með stýritækjum sínum
en þau virka jafnan seint og illa .
Þetta er einmitt kjarninn í tillögum að
endurbótum sem hugveitur á borð við
Positive Money í UK og The American
Monetary Institute í USA boða nú af kappi .
Þær tillögur má rekja til hugmynda sem
komu fram árið 1933 í kjölfar kreppunnar
miklu og hafa verið kenndar við Chicago­
hagfræðingana . Það voru Henry Simon,
Irving Fisher og fjórir aðrir hagfræðingar
sem settu tillögurnar fram og þær fengu
meðmæli 235 hagfræðinga frá 175 há­
skólum . Það dugði þó ekki til að sannfæra
stjórnvöld . Í staðinn var ákveðið að lappa
upp á fjármálakerfið með því að lögfesta
innstæðutryggingar og aðskilja starfsemi
fjárfestingar­ og viðskiptabanka (The Glass­
Stegall Act) .
Í dag erum við reynslunni ríkari . Tals­
menn endurbóta geta nú vísað til þess, að á
síðustu 20 árum hafa orðið fleiri en hundrað
bankakreppur í heiminum .
Það mun eflaust taka mörg ár að breyta
fjármálakerfum umheimsins til betri vegar,
en Íslendingar þurfa þó alls ekki að bíða
eftir því . Ísland er fámennt land með hátt
tæknistig og sjálfstæðan gjaldmiðil . Það
þýðir að hér yrði miklu auðveldara og fljót­
legra að gera endurbætur á fjármálakerfi nu
en hjá stórþjóðum .
Áður en vikið er að sjálfum endurbótun­
um, er gagnlegt að fjalla stuttlega um eðli og
hlutverk gjaldmiðla . Einnig verður fjallað
um verðgildi gjaldmiðla, hvernig pen inga­
magni sé stjórnað og loks mynt sláttu hagnað
bankanna .
Hlutverk og form gjaldmiðils
Hlutverk gjaldmiðils er að vera greiðslu­miðill sem auðveldar við skipti með
vörur og þjónustu . Gjaldmiðill gegnir
einnig mikilvægu hlutverki sem reikni­
eining sem notuð er í bókhaldi og til að skrá
eignir, skuldir, tekjur og gjöld í við skiptum .
Síðast en ekki síst er gjaldmiðill notaður
sem geymsla fyrir verðmæti þótt flestir
gjaldmiðlar skili því hlutverki frekar illa .
Gjaldmiðill er yfirleitt í formi seðla,
mynt ar eða á rafrænu formi (lausar inn­
stæður á bankareikningum) sem kalla mætti
rafkrónur . Hér á landi eru seðlar og mynt nú
um 40 mia króna (4% af peningamagni) en
rafkrónur (lausar innstæður) eru um 1 .000
mia króna (96% af peningamagni) .
Kostir sjálfstæðs gjaldmiðils
Töluvert hefur verið rætt um ókosti þess að halda úti sjálfstæðri mynt í
smáu, opnu hagkerfi . Þess vegna er ekki
van þörf á að rifja hér upp helstu kosti .
Fyrst ber að nefna að hagkerfi, sem búa
við sjálfstæðan gjaldmiðil, hafa mun meiri
sveigjan leika til að bregðast við efnahags­
áföll um og þau jafna sig mun fyrr . Einnig