Skírnir - 01.04.2017, Side 18

handrit. Elsta handrit Valla-Ljótssögu er t.d. frá 17. öld, en hún er
ekkert unglegri en fjöldi sagna sem til eru í handritum 14. aldar. Af
Hrafnkels sögu hefur fyrir happ varðveist eitt blað á skinni frá 15.
öld, annars er hún aðeins til í ungum pappírshandritum. Allir sem
fást við að aldursgreina Íslendingasögur verða því að reyna að finna
rök fyrir því hve miklu eldri en elstu handrit hver saga sé, og þar
getur munað miklu. Víst er að mjög mikið af handritum frá 13. öld
hefur glatast. Á 14. öld var bókagerðin öflugri, og hvað sem öðru
líður á sú öld heiðurinn af varðveislu fjölmargra eldri ritverka.
Athugun á varðveislu sýnir að fullvíst er að nokkrar Íslend-
ingasögur hafa verið samdar um eða fyrir aldamótin 1300. Brot úr
Egils sögu er varðveitt í handriti sem talið er vera frá því um 1250.
Það skeikar því ekki miklu um aldur sögunnar hvort hún er talin
vera eftir Snorra Sturluson eða ekki, en þá væri hún vitaskuld samin
ekki seinna en 1241. Hugmyndin um Snorra sem höfund — upp-
haflega sett fram af gamla Grundtvig — fékk mikinn hljómgrunn
þegar Sigurður Nordal tók undir hana og rökstuddi í formála Egils
sögu 1933. Auðvitað var niðurstaða hans ekki sönnun, og margir
hafa sagt að þeir trúi henni ekki. En fræðimenn geta varla látið
nægja að hafna hugmyndinni með tilvísun í Nordal og orðalag
hans; taka verður tillit til rannsókna sem birst hafa eftir 1933. Mér
var sett fyrir að kanna þetta fyrir nær hálfri öld, og ég komst þá að
þeirri niður stöðu að mjög líklegt væri að Snorri hefði samið sög-
una (Vésteinn Ólason 1968). Það sem komst næst því að sannfæra
mig var rannsókn Peters Hallberg (1962) á orðaforða Egils sögu
og Heimskringlu. Það kostar vissulega nokkra fyrirhöfn að átta sig
á aðferða fræði hans og rökum, en rannsókn hans er þungvæg.
Fleira hefur bæst við síðan (West 1980). Nýlega gerði Haukur
Þorgeirsson í fyrirlestri grein fyrir fjölþættri athugun sinni á máli
þessara rita. Rannsókn hans var gerð með nútímatækni og viður-
kenndum aðferðum. Hún rennir nýjum og — að mér virðist —
mjög styrkum stoðum undir niðurstöður Hallbergs. Alls ekki er
hægt að ganga fram hjá rannsóknum Hallbergs og Hauks þegar
tekin er afstaða til þess hvort líklegt sé að Snorri hafi samið Egils
sögu — eða öllu heldur hvort sami höfundur sé að Heimskringlu
18 vésteinn ólason skírnir
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:23 Page 18