Skírnir - 01.04.2017, Síða 133

133venus helena
Þó er það líka sagt beint af Jesúgervingi32 og dýrlingsmynd33 sög-
unnar, Jóni Prímusi, er hann talar um Grósserann og Úu: „Í raun
réttri var henni ekki stolið. Við leiðum stundum djöfulinn í freistni
einsog séra Jens heitinn sagði; og það á maður ekki að gera“ (Hall-
dór Laxness 1998: 94).
Líta má á langt samtal þeirra Dr. Godmans34 Sýngmann í 26. og
27. kafla sem hliðstæðu við 4. kafla Matteusarguðspjalls í Nýja
testamentinu þegar djöfullinn freistar Jesú úti í eyðmörkinni. Í sam-
tali þeirra fornvina notar Sýngmann orðið djöfull fimm sinnum, og
reynir að gera það meinlaust með eigin útleggingu á því. Bætir svo
við að hann hafi skilgreint djöfla efnafræðilega. Hann sættir sig ekki
við sköpunarverkið, segist ekki taka það gilt (Halldór Laxness 1998:
160) og vill breyta því. Hann kveðst hafa unnið að því ævilangt að
endurbæta morðvopn „af því ég veit af reynslu að morðvopn er sá
einn hlutur sem mark er tekið á hér á jörðu“ (Halldór Laxness 1998:
164). Vel mætti kalla hann það sem van Helsing segir um Greifann
og vitorðsmenn hans í Makt myrkranna, „óvini mannkynsins“
(Stoker 2011: 173). Það megineinkenni djöfulsins, að geta ekki
elskað, á við hann: „Heyrðu John, hvurnin er hægt að elska guð? Og
hvaða ástæða er til þess? Að elska, er það ekki undanfari hvílu-
bragða …“ (Halldór Laxness 1998: 166).
Líkt og í Matteusarguðspjalli 4.9 endar samtalið á því að auð -
maðurinn Dr. Godman býður á vissan hátt fram heiminn35 eða að
senda Jóni það með pósti sem ekki fæst á Íslandi. Jón segist á móti
vel geta látið hann hafa aura. Dr. Godman býður Jóni það sem hann
skírnir
32 „Séra Jón Prímus gæti vel verið ein útgáfa af hinum bókmenntalega jesúgervingi
…“ (Gunnar Kristjánsson 2009: 19). En kannski þarf ekki að fara í langar út-
leggingar til að komast að þeirri niðurstöðu að Halldór hugsar Jón Prímus sem
Jesúgerving. Í minningabókinni Í túninu heima segir hann: „Ef nafnið „Jesús“ á
að vera eftirlíking af hebresku eða arameísku, virðist algeingasta karlmannsnafn
gyðinga hafa verið tekið til fyrirmyndar; nafnið samsvarar Jóni hjá okkur“ (Hall-
dór Laxness 1975: 140).
33 „Í þessu efni birtist séra Jón í raun sem nokkurs konar dýrlingur …“ (Gunnar
Kristjánsson 2009: 15).
34 Líta má svo á að hubris verkfræðingsins birtist meðal annars í nafninu Godman.
35 „Allt þetta mun ég gefa þér ef þú fellur fram og tilbiður mig“ (Biblían. Nýja
testamentið. 2011: 7).
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:24 Page 133