Skírnir - 01.04.2017, Blaðsíða 47

SIGURJÓN ÁRNI EYJÓLFSSON
Sögurýnin og íslam
1. Inngangur
Óhætt er að segja að íslam sé að verða hluti af vestrænum sam-
félögum og að ör aðlögun íslamsks hugmyndaheims að heimsmynd
nútímavísinda eigi sér nú stað. Umræðan um þessa þróun er um-
fangsmikil og erfitt fyrir venjulegan lesanda að ná áttum í henni.
Þar er jafnan komið inn á vægi trúarlegra texta íslams og rannsóknir
á þeim. Um langt skeið hafa verið stundaðar rannsóknir á þessum
textum, m.a. innan vestræns háskólasamfélags, þar sem löngu
viðteknum aðferðum sögurannsókna og sögurýni hefur verið beitt.
Kóraninn er þá ekki einungis skoðaður sem trúarrit heldur einnig
sem sögulega skilyrt textasafn sem tekið var saman á ármiðöldum.
Á undanförnum árum hafa verið settar fram kenningar við vestræna
háskóla sem varpa nýju ljósi á uppruna og þróun íslams á 7.–9. öld
og kollvarpa þær sumar hverjar hinni hefðbundnu söguskýringu
innan íslams. Athyglisvert er að margt í þessum rannsóknum kall-
ast á við rannsóknir sem stundaðar hafa verið á öðrum trúartextum
og þá ekki síst innan kristninnar (Ásmundur Guðmundsson 1933;
Clarence E. Glad 2004; Kraus 1956; Magnús Jónsson 1921; Müller
og Müller 2008; Sagruste 2015; Vielhauer 1975). Að sama skapi eru
margar kenningar um uppruna helgirita hinna ýmsu trúarbragða
hliðstæðar því sem nú hefur komið fram í sambandi við trúartexta
í íslam. Í þessari grein verður leitast við að draga fram nokkur megin-
atriði þessarar rannsóknarsögu í von um að auka skilning á þeirri
umræðu sem á sér stað í fræðasamfélaginu og kann í sumum til-
fellum að virka framandi.
Samkvæmt íslömskum trúarkenningum er jafnan litið á Kóran-
inn sem óskeikult orð Guðs. Í hefðbundnum íslamsfræðum hafa
sögulegar rannsóknir og sögurýni þess vegna þótt hafa takmarkað
gildi um tilurð og innihald Kóransins. Slíkar rannsóknir á Kóran-
Skírnir, 191. ár (vor 2017)
Skírnir vor 2017.qxp_Layout 1 31.3.2017 13:23 Page 47