Saga - 2006, Side 73

Vi› fyrstu s‡n vir› ist full kom i› sam ræmi á milli af stö›u kjós enda
til áfeng is banns og fylg is vi› fram bjó› end ur flokk anna tveggja,
Heima stjórn ar flokks og Sjálf stæ› is flokks. fiannig greiddu 4.850
kjós end ur at kvæ›i me› áfeng is banni og var fla› nán ast sami fjöldi
(4.671) og kaus fram bjó› end ur Sjálf stæ› is flokks ins. Mik il sam svör -
un var einnig á milli fjölda at kvæ›a gegn áfeng is banni (3.218) og
stu›n ings vi› fram bjó› end ur Heima stjórn ar flokks ins (3.475).85
fieg ar lit i› er á af stö›u ein stakra fling manna sést einnig a› florri
fling manna Sjálf stæ› is flokks ins var fylgj andi áfeng is banni. Heima -
stjórn ar flokk ur inn galt af hro› í kosn ing un um og hlaut ein ung is sjö
fljó› kjörna fling menn í sta› 17 fling manna á›ur. Nokkr ir fleirra
voru bann menn, til dæm is fling menn Rang æ inga, fleir sr. Egg ert
Páls son og Ein ar Jóns son. Lei› togi Heima stjórn ar flokks ins, Hann es
Haf stein rá› herra, var ein dreg inn and stæ› ing ur áfeng is banns og
hon um fylgdu a› mál um all ir sex kon ung kjörn ir fling menn, enda
voru fleir skip a› ir eft ir kosn ing ar a› til lögu rá› herr ans sem haf›i
tap a› í kosn ing un um.
fijó› ar at kvæ›a grei›sl an um bann i› var hins veg ar ekki a› al mál
kosn ing anna held ur af sta› an til „Upp kasts ins“ og sam bands ins vi›
Dan mörku. En flrátt fyr ir alla fyr ir vara og var færni í túlk un kosn -
inga úr slit anna voru skila bo› in mjög sk‡r: Meiri hlut inn hafn a›i
„Upp kast inu“ og stefnu rá› herr ans — og vildi áfeng is bann. Kjós -
end ur vildu breyt ing ar á stjórn ar stefn unni sem og áfeng is lög un um.
Á bak vi› kröf una um full valda Ís land og kröf una um áfeng is laust
land voru hreyf ing ar al fl‡›u manna, karl manna og kvenna sem
ekki voru form lega tengd sam an í stjórn mála flokka en unnu sig ur í
krafti sterkr ar undir öldu me› al fljó› ar inn ar. Tvær al fl‡›u hreyf ing -
ar héldu fiing valla fundi ári› 1907. Á fyrri fund in um sem stjórn ar -
and stæ› ing ar bo› u›u til var „Upp kast inu“ hafn a› og kraf an um
full veldi sett á odd inn í sjálf stæ› is bar átt unni. Ung menna fé lög in
stofn u›u lands sam band sama sum ar á fiing völl um og flau höf›u í
lög um sín um bind ind is heit.86 Sig ur reif ur meiri hluti fling manna
hófst fleg ar handa á n‡ju flingi í árs byrj un 1909 um a› koma rá› -
herr an um frá völd um og setja lög um a› flutn ings bann á áfengi.
ísland á leið til lýðræðis 73
85 Úr slit fljó› ar at kvæ›a grei›sl unn ar er a› finna í: Kosn inga sk‡rsl ur. Fyrsta bindi
1874–1946 (Reykja vík 1988), bls. 318. — Grein ing á úr slit um fling kosn inga
1908 er í: Ein ar Lax ness, Ís lands saga III, bls. 101.
86 Sbr. 1. grein Sam bands laga fyr ir ung menna fé lög Ís lands (Ak ur eyri 1907), bls. 13:
„Fé lags menn geta fleir ein ir or› i›, sem byggja stefnu sína á kristi leg um grunni,
eru bind ind is menn og hafa und ir rit a› skuld bind ing ar skrá fé lag anna.“
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:40 Page 73