Saga - 2006, Page 83

Eng inn mót mælti fleirri túlk un á stjórn ar skránni a› kon ung ur
hef›i per sónu legt synj un ar vald og a› hans væri a› taka sjálf stæ›a
ákvör› un um hvort Al flingi hef›i far i› út fyr ir vald svi› sitt me›
sam flykkt laga, væri a› brjóta gegn stjórn ar skrár bundn um rétt ind -
um fólks e›a ganga gegn vi› skipta hags mun um Dana, sem fóru
me› ut an rík is mál Ís lend inga. Ótt inn vi› neit un kon ungs reynd ist
ástæ›u laus. Einn helsti for ystu ma› ur bind ind is manna, Ind ri›i
Ein ars son, minnti sí› ar á a› Björn Jóns son rá› herra hef›i feng i›
und ir skrift kon ungs und ir bann lög in flrátt fyr ir a› Spán ar kon ung -
ur hef›i sagt a› sér féllu flau illa, og a› sá sem stutt hef›i Björn Jóns -
son best í flessu máli væri ut an rík is rá› herr ann Ahlefeldt
Laurwig.121 Önn ur heim ild grein ir frá flví a› Fri› rik VIII hafi stutt
bann lög in me› sér stakri ánægju „og kva› svo a› or›i a› hann von -
a›i, a› dan ir settu sams kon ar lög hjá sjer“.122
Ís lensk ir bind ind is menn, kon ur og karl ar, höf›u lengi barist
gegn áfeng is böl inu í land inu og bann lög in mörk u›u hér tíma mót.
fieg ar flau voru sett var lög leg áfeng is sala í níu af 70 versl un ar stö› -
um lands ins og a› eins flrír veit inga menn í öllu land inu höf›u vín -
veit inga leyfi.123 Meiri hluti lands manna vildi áfeng is bann og fling i›
og kon ung ur ur›u vi› ósk um fleirra.
Ís land á lei› til l‡› ræ› is: Ni› ur stö› ur
Ári› 1874 mark a›i tíma mót í sögu l‡› ræ› is á Ís landi en flá fékk
Alflingi lög gjaf ar vald í sér mál um lands ins. Kosn inga rétt ur var fló
tak mark a› ur sem fyrr og bund inn kyn fer›i og fljó› fé lags stö›u
flannig a› ein ung is um átta til tíu pró sent fljó› ar inn ar nutu hans. Á
nítj ándu öld var kosn inga flátt tak an yf ir leitt lít il og mest í kring um
30 pró sent. Kosn ing ar voru há› ar í heyranda hljó›i og má nærri
geta hversu flægi legt fla› hef ur ver i›. fiá var ví› ast hvar langt a›
fara á kjör sta› og dró fla› úr flátt tök unni.
Full trúa l‡› ræ› i› styrkt ist mjög me› breytt um kosn inga lög um
ári› 1903 en kos i› var í fyrsta sinn eft ir fleim ári› 1908. Kosn ing ar
ur›u flá skrif leg ar, fla› er leyni leg ar, og dró fla› úr hugs an leg um
flr‡st ingi frá valds mönn um á efna minni kjós end ur. Au› veld ara
var a› kom ast á kjör sta› flví kos i› var í hverj um hreppi og kosn -
ísland á leið til lýðræðis 83
121 Ind ri›i Ein ars son, Sje› og lif a›. End ur minn ing ar (Reykja vík 1936), bls. 393.
122 Bryn leif ur Tób í as son, Bind ind is hreyf ing in á Ís landi (Ak ur eyri 1936), bls. 125.
123 Sama heim ild, bls. 125.
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:40 Page 83