Saga - 2006, Side 84

inga rétt ur karla var r‡mk a› ur tals vert. Kjós end ur höf›u einnig
nokk u› sk‡rt val milli fram bjó› enda meg in fylk ing anna tveggja í
stjórn mál um. Ann ars veg ar voru stu›n ings menn rá› herra Ís lands
og hins veg ar and stæ› ing ar „Upp kasts ins“ og rá› herr ans. Alls
flessa sá sta› í kosn inga flátt tök unni, sem fór úr 53 pró sent um í kosn -
ing un um 1903 í 74 pró sent 1908. Í fling kosn ing un um 1911 óx kosn -
inga flátt tak an enn og var› 78 pró sent en lækk a›i ári› 1914 í 70 pró -
sent. Kon ur fengu tak mark a› an kosn inga rétt me› lög um ári› 1915
en flátt taka fleirra var afar lít il til a› byrja me›, ein ung is tíu pró sent
í fyrsta lands kjör inu 1916 og 30 pró sent í kjör dæma kosn ing um sí› -
ar sama ár. Um 30 pró sent fljó› ar inn ar nutu kosn inga rétt ar er hér
var kom i› sögu og haf›i hlut fall i› flre fald ast á a› eins 12 árum.
Full trúa l‡› ræ› i› styrkt ist me› til komu heima stjórn ar 1904,
r‡mk un kosn inga rétt ar og meiri kosn inga flátt töku. Fullt fling ræ›i
ríkti samt ekki í land inu flví a› rá› herra bar ekki póli tíska ábyrg›
gagn vart fling inu. Regl ur um rá› herra val voru óljós ar og mörg um
fling mönn um flótti e›li legt a› kon ung ur hef›i af skipti af flví vali
og töldu a› synj un ar vald kon ungs veitti Al flingi nau› syn legt a› -
hald í laga setn ingu. Hér ríkti flví nokk u› flók i› stjórn kerfi sem
kalla má kon ungs fling ræ›i, e›a sam bland af valdi flings ins yfir
laga setn ingu og fram kvæmda valdi ásamt sterku valdi fljó› höf› -
ingja. Margt stu›l a›i sí› an a› flví a› Al flingi end ur spegl a›i ekki
endi lega vilja kjós enda og má flar fyrst nefna a› kjör dæma skipt ing -
in bygg› ist á s‡sl un um en ekki fjölda kjós enda inn an fleirra og var
misvægi at kvæ›a mjög mik i›. fiá voru kon ung kjörnu fling menn -
irn ir, sem rá› herra valdi eft ir a› heima stjórn komst á, í lyk il stö›u á
flingi og stjórn mála flokk arn ir voru ósam stæ› ar heild ir og frem ur
mál efna snau› ir.
Í sjálf stæ› is bar áttu tíma bils ins frá 1851 til 1918 var› sú hug -
mynd sterk a› beint l‡› ræ›i væri æ›sta form l‡› ræ› is. Fólk i› ætti
a› taka flátt í mál efn um sam fé lags ins og hafa áhrif á a› móta eig in
lífs skil yr›i. Beina l‡› ræ› is kerf i› var or› i› b‡sna öfl ugt í land inu
um alda mót in 1900 og birt ist í flví a› allt a› fjór› ung ur kosn inga -
bærra manna tók flátt í fling mála fund um í hér a›i og fiing valla -
fund ir mót u›u stefn una í sjálf stæ› is bar átt unni. Loka sókn in til full -
veld is hófst flannig á fiing valla fund in um ári› 1907. fiá skipti sköp -
um a› í land inu var or› i› til fléttri› i› net fé lags hreyf inga og hags -
muna sam taka.
Sér stak lega eft ir tekt ar ver› ur er hinn mikli kynja mun ur sem var
á milli full trúa l‡› ræ› is og hins beina l‡› ræ› is. Heim ur full trúa l‡› -
svanur kristjánsson84
Saga haust 2006 - TAFLA:Saga haust 2004 - NOTA 12.12.2006 13:40 Page 84